कोल्हापूर: जिल्ह्यातील शिरोळ तालुक्यातील नांदणी येथील जैन मठातील ‘महादेवी’ (माधुरी) हत्तीणीला गुजरातच्या जामनगर येथील रिलायन्स फाऊंडेशनच्या ‘वनतारा’ संगोपन केंद्रात स्थलांतरित केल्याने संपूर्ण जिल्हा हळहळला आहे. गेल्या ३३ वर्षांपासून नांदणीकरांच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग बनलेल्या महादेवीच्या निरोपाने गावकरी भावूक झाले असून, या निर्णयाविरोधात तीव्र असंतोष व्यक्त होत आहे. या भावनेचा उद्रेक म्हणून आता कोल्हापुरात ‘बॉयकॉट जिओ’चा अनोखा ट्रेंड सुरू झाला आहे, तर दुसरीकडे या मुद्द्यावरून राजकीय वातावरणही तापू लागले आहे.
महादेवी हत्तीमुळे ७,००० हून अधिक नागरिकांचा जिओला रामराम
महादेवी हत्तीणीला वनतारा केंद्रात पाठवण्याच्या निर्णयाच्या विरोधात नांदणी आणि परिसरातील ग्रामस्थांनी तीव्र निषेध नोंदवला आहे. आपला राग व्यक्त करण्यासाठी गावकऱ्यांनी थेट रिलायन्स जिओच्या सिम कार्डला लक्ष्य केले आहे. गेल्या तीन दिवसांत नांदणी गावातील सुमारे ७,००० लोकांनी आपली जिओ सिम कार्डे बंद करून इतर कंपन्यांमध्ये पोर्ट केली आहेत. “महादेवी आमच्या घरची लेक आहे, तिला परत आणा,” अशी मागणी करत हा निषेध केवळ नांदणीपुरता मर्यादित न राहता संपूर्ण शिरोळ तालुक्यात पसरला आहे.
सोशल मीडियावर #SaveMahadevi आणि #BoycottJio हे हॅशटॅग वेगाने ट्रेंड होत आहेत. इतकेच नाही, तर ग्रामस्थांनी अंबानी समूहाच्या इतर उत्पादनांवरही बहिष्कार टाकण्याचा निर्धार केला आहे.
काय आहे महादेवी हत्तीचे महत्त्व?
कोल्हापूरच्या शिरोळ तालुक्यातील नांदणी गावाला सुमारे १,३०० वर्षांचा समृद्ध धार्मिक इतिहास आहे. येथील जिनसेन भट्टारक पट्टाचार्य महास्वामी यांचा मठ महाराष्ट्र आणि कर्नाटक सीमेवरील ७४८ गावांमधील जैन समाजाचे केंद्रस्थान आहे. मुघल बादशाह अकबराने या मठाला हत्ती भेट दिल्याची आख्यायिका असून, तेव्हापासून येथे हत्ती पाळण्याची परंपरा आहे.
महादेवी हत्तीण याच परंपरेचे प्रतीक होती. ३५ वर्षांपूर्वी कर्नाटकाच्या जंगलातून आणले तेव्हा तिचे वय अवघे सहा वर्षे होते. जैन परंपरेत हत्ती हे शांती, शक्ती आणि प्रतिष्ठेचे प्रतीक मानले जाते. त्यामुळे महादेवीला केवळ एक प्राणी म्हणून नव्हे, तर ‘महादेवी जी’ म्हणून आदराने संबोधले जात असे. तिची उपस्थिती धार्मिक कार्यक्रमांमध्ये शुभ मानली जात होती. तिच्या स्थलांतराविरोधात जैन मठाने सर्वोच्च न्यायालयापर्यंत लढा दिला, मात्र तो अयशस्वी ठरला.
राजकीय नेते सक्रिय; मतांच्या समीकरणांची जुळवाजुळव
महादेवी हत्तीचा मुद्दा आता राजकीय पटलावर आला आहे. जैन समाजाच्या तीव्र भावना लक्षात घेता, विविध पक्षांचे नेते या आंदोलनात उतरले आहेत.
- राजू शेट्टी: स्वाभिमानी शेतकरी संघटनेचे नेते आणि माजी खासदार राजू शेट्टी यांनी या मुद्द्यावरून आत्मक्लेश पदयात्रा काढण्याची घोषणा केली आहे. यापूर्वी त्यांनी मूक मोर्चातही सहभाग घेतला होता.
- आमदार सतीश पाटील: हत्तीणीला परत आणण्यासाठी त्यांनी सही मोहीम सुरू केली आहे.
- खासदार धैर्यशील माने: हा विषय संसदेत मांडणार असल्याचे त्यांनी जाहीर केले आहे.
कोल्हापूर जिल्ह्यात जैन समाजाची लोकसंख्या सुमारे ४% असली तरी, व्यापार, शिक्षण आणि आर्थिक क्षेत्रात त्यांचे मोठे वर्चस्व आहे. इचलकरंजी, जयसिंगपूर यांसारख्या शहरांमध्ये त्यांचा प्रभाव असल्याने निवडणुकीच्या राजकारणात हा समाज निर्णायक भूमिका बजावतो. या समाजाला आपल्या बाजूने वळवण्यासाठी सर्वपक्षीय नेते प्रयत्नशील असल्याचे चित्र आहे.
‘सुंदर’ हत्तीच्या आठवणी ताज्या
सध्याच्या परिस्थितीमुळे ११ वर्षांपूर्वी गाजलेल्या ‘सुंदर’ हत्ती प्रकरणाच्या आठवणी ताज्या झाल्या आहेत. कोल्हापुरातील ज्योतिबा मंदिराचा मानकरी असलेल्या ‘सुंदर’ हत्तीलाही प्राणीमित्र संघटनांच्या तक्रारीनंतर न्यायालयाच्या आदेशाने कर्नाटकातील बनारगट्टा येथे हलवण्यात आले होते, जिथे काही वर्षांनी त्याचा मृत्यू झाला. त्यावेळी ज्योतिबा मंदिराशी संबंधित मराठा समाजाच्या भावना तीव्र झाल्या होत्या आणि तत्कालीन आमदार विनय कोरे यांनी मोठी राजकीय लढाई दिली होती. आता महादेवी हत्तीच्या मुद्द्यावरून जैन समाजाच्या भावनांशी खेळून राजकीय समीकरणे साधण्याचा प्रयत्न सुरू असल्याची चर्चा आहे.
महादेवी हत्ती नांदणीत परत येईल का आणि या मुद्द्यावरून पेटलेले राजकारण कोणते वळण घेणार, याकडे संपूर्ण राज्याचे लक्ष लागले आहे.