आयटी क्षेत्रात मोठी खळबळ: टीसीएस TCS करणार १२,००० कर्मचाऱ्यांची कपात, AI आणि बदलती मागणी मुख्य कारणे
पुणे/मुंबई: भारतातील आयटी क्षेत्रातील दिग्गज कंपनी टाटा कन्सल्टन्सी सर्व्हिसेस (TCS) ने या आर्थिक वर्षात आपल्या कर्मचारी संख्येत सुमारे दोन टक्के, म्हणजेच १२,००० कर्मचाऱ्यांची कपात करण्याचा निर्णय घेतला आहे. या नोकर कपातीचा सर्वाधिक फटका मधल्या आणि वरिष्ठ व्यवस्थापन स्तरावरील (Middle and Senior Management) कर्मचाऱ्यांना बसणार आहे, विशेषतः ज्यांचा अनुभव ८ ते १५ वर्षांच्या दरम्यान आहे. या बातमीमुळे आयटी क्षेत्रात चिंतेचे वातावरण निर्माण झाले आहे.
केवळ दोन वर्षांपूर्वी ज्या आयटी कंपन्या वाढत्या ऍट्रिशन रेटमुळे (कर्मचारी सोडून जाण्याचे प्रमाण) त्रस्त होत्या, त्याच कंपन्या आता मोठ्या प्रमाणात कर्मचारी कपात करत आहेत. हे बदलणारे चित्र आयटी क्षेत्रातील एका मोठ्या स्थित्यंतराचे संकेत देत आहे.
टीसीएस TCS मधील नोकर कपातीची प्रमुख कारणे
कोरोना काळात डिजिटायझेशनला आलेल्या अभूतपूर्व तेजीमुळे आयटी कंपन्यांनी मोठ्या प्रमाणात नोकरभरती केली होती. मात्र, आता परिस्थिती बदलली असून, अनेक घटक या नोकर कपातीसाठी कारणीभूत ठरत आहेत:
- आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) आणि ऑटोमेशन: AI च्या वाढत्या वापरामुळे मॅन्युअल टेस्टिंग, डेटा एन्ट्री आणि लो-कोड डेव्हलपमेंटसारखी अनेक पारंपरिक कामे आता ऑटोमॅटिक होत आहेत. जिथे पूर्वी दहा कर्मचारी लागायचे, तिथे आता AI टूल्सच्या मदतीने दोन ते तीन कर्मचाऱ्यांमध्ये काम होत आहे. यामुळे जुनी कौशल्ये असणारे कर्मचारी कालबाह्य ठरत आहेत.
- कोरोना काळात झालेली अतिरिक्त नोकरभरती: २०२० ते २०२२ या काळात वाढलेल्या मागणीमुळे कंपन्यांनी गरजेपेक्षा जास्त कर्मचारी भरती केले. आता मागणी पूर्वपदावर आल्याने अनेक कर्मचारी ‘बेंच’वर आहेत, म्हणजेच त्यांच्याकडे कोणतेही सक्रिय प्रोजेक्ट नाही. हा अतिरिक्त कर्मचारी वर्ग कंपन्यांसाठी आर्थिक बोजा ठरत आहे.
- जागतिक आर्थिक मंदी: अमेरिका आणि युरोप हे भारतीय आयटी कंपन्यांचे प्रमुख ग्राहक आहेत. या देशांमधील आर्थिक मंदीमुळे तिथल्या कंपन्यांनी आपले आयटी बजेट कमी केले आहे. आता त्यांना कमी खर्चात, अधिक वेगाने आणि AI-सक्षम सेवा हव्या आहेत, ज्यामुळे भारतीय कंपन्यांवर दबाव वाढला आहे.
- नवीन कौशल्यांचा अभाव (Skill Mismatch): आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स, क्लाऊड कम्प्युटिंग आणि डेटा सायन्स यांसारख्या नवीन तंत्रज्ञानात पारंगत नसलेले जुने कर्मचारी सध्याच्या प्रोजेक्ट्ससाठी निरुपयोगी ठरत आहेत. कंपन्यांना त्यांना नवीन प्रोजेक्टमध्ये सामावून घेणे अवघड जात आहे.
- ‘लीन स्ट्रक्चर’चा अवलंब: अनेक कंपन्या आता कमी पण अत्यंत कुशल आणि AI मध्ये पारंगत असलेल्या कर्मचाऱ्यांच्या ‘लीन स्ट्रक्चर’ मॉडेलचा अवलंब करत आहेत. यामुळे मोठ्या वर्कफोर्सची गरज कमी झाली आहे.
व्यापक परिणाम आणि संभाव्य धोके
या नोकर कपातीचे परिणाम केवळ वैयक्तिक कर्मचाऱ्यांपुरते मर्यादित नसून, त्याचे सामाजिक आणि आर्थिक परिणामही दिसून येतील:
- आर्थिक आणि मानसिक ताण: नोकरी गमावल्यामुळे गृहकर्ज, वाहन कर्ज आणि इतर खर्चांचे हप्ते (EMI) फेडणे अवघड होईल. यामुळे कर्मचाऱ्यांमध्ये नैराश्य, चिंता आणि मानसिक आरोग्याच्या समस्या वाढू शकतात.
- अर्थव्यवस्थेवर परिणाम: आयटी कर्मचारी हे शहरी भागातील मोठे खर्चिक ग्राहक आहेत. त्यांच्या खर्च करण्याच्या क्षमतेत घट झाल्यास त्याचा थेट परिणाम रिअल इस्टेट, ऑटोमोबाईल आणि रिटेल मार्केटवर होईल.
- लहान कंपन्यांसमोर आव्हान: मोठ्या कंपन्यांच्या तुलनेत लहान आयटी कंपन्यांना नवीन प्रोजेक्ट मिळवणे कठीण झाले आहे. अनेक लहान कंपन्या आर्थिक संकटात सापडून बंद पडण्याच्या मार्गावर आहेत, ज्यामुळे तिथेही नोकर कपातीची शक्यता आहे.
- बँकिंग क्षेत्रावर दबाव: बेरोजगारी वाढल्यास कर्जाचे हप्ते थकण्याचे (EMI Default) प्रमाण वाढेल, ज्यामुळे बँकांच्या बुडीत कर्जांमध्ये वाढ होऊन त्यांच्यावर दबाव येईल.
सकारात्मक बाजू आणि भविष्य
या आव्हानात्मक परिस्थितीतही एक दिलासादायक बाब म्हणजे, नवीन आणि आधुनिक कौशल्ये असणाऱ्यांसाठी संधी कायम आहेत. TCS ने स्पष्ट केले आहे की, जरी काही कर्मचाऱ्यांना कमी केले जात असले तरी, कंपनीने नवीन उमेदवारांना दिलेले सर्व जॉब ऑफर्स पूर्ण केले आहेत आणि भविष्यातही आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स, क्लाऊड आणि डेटा सायन्स यांसारख्या क्षेत्रात नवीन भरती सुरूच राहील.
थोडक्यात, आयटी क्षेत्र एका मोठ्या स्थित्यंतरातून जात आहे. ज्या कर्मचाऱ्यांनी वेळेनुसार स्वतःला अपडेट केले नाही आणि नवीन कौशल्ये आत्मसात केली नाहीत, त्यांच्यासमोर मोठे आव्हान उभे राहिले आहे. तर दुसरीकडे, नवीन तंत्रज्ञानात पारंगत असलेल्या तरुणांसाठी संधींची दारे उघडी आहेत.