वॉशिंग्टन/मॉस्को: जगातील दोन सर्वात शक्तिशाली नेते, अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प आणि रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतीन, यांची लवकरच भेट होणार आहे. येत्या १५ ऑगस्ट रोजी होणारी ही भेट रशिया-युक्रेन युद्ध आणि जागतिक तणावाच्या पार्श्वभूमीवर अत्यंत महत्त्वाची मानली जात आहे. विशेष म्हणजे, ही भेट व्हाईट हाऊस किंवा क्रेमलिन या पारंपारिक ठिकाणी न होता अलास्का येथे होणार असल्याने संपूर्ण जगाचे लक्ष याकडे लागले आहे.
डोनाल्ड ट्रम्प दुसऱ्यांदा अमेरिकेचे अध्यक्ष झाल्यानंतर दोन्ही नेत्यांमधील ही पहिलीच प्रत्यक्ष भेट असेल.
भेटीमागचा मुख्य अजेंडा
या भेटीचा मुख्य उद्देश रशिया आणि युक्रेन यांच्यात सुरू असलेल्या युद्धावर तोडगा काढणे हा आहे. फेब्रुवारी २०२२ पासून सुरू असलेल्या या संघर्षावर तोडगा काढण्यासाठी याआधी दोन्ही नेत्यांमध्ये चार वेळा फोनवर चर्चा झाली, पण त्यातून काही निष्पन्न झाले नाही. आता या भेटीदरम्यान शांतता करार होण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे. “रशिया आणि युक्रेन युद्धबंदी कराराच्या जवळ आहेत,” असे सूचक विधान डोनाल्ड ट्रम्प यांनी व्हाईट हाऊसमध्ये केले होते, त्यामुळे या भेटीचे महत्त्व अधिकच वाढले आहे.
भेटीसाठी ‘अलास्का’ची निवड का?
या हाय-प्रोफाईल भेटीसाठी अलास्काची निवड करण्यामागे अनेक महत्त्वाची कारणे आहेत, ज्यातील मुख्य कारण आहे आंतरराष्ट्रीय कायद्याचा दबाव.
- आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयाचे (ICC) वॉरंट: मार्च २०२३ मध्ये, आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी न्यायालयाने (ICC) युक्रेन युद्धातील भूमिकेसाठी अध्यक्ष पुतीन यांच्याविरोधात अटक वॉरंट जारी केले आहे. या न्यायालयाच्या करारावर १२४ देशांनी सह्या केल्या आहेत. या देशांपैकी कोणत्याही देशात पुतीन यांनी प्रवेश केल्यास त्यांना अटक होण्याची भीती आहे. याच कारणामुळे त्यांनी ब्राझील आणि दक्षिण आफ्रिकेत झालेल्या ‘ब्रिक्स’ परिषदांना प्रत्यक्ष हजेरी टाळली होती.
- अमेरिका सुरक्षित ठिकाण: अमेरिका, रशिया आणि चीनसारखे देश आयसीसीचे सदस्य नाहीत. त्यामुळे पुतीन यांच्यासाठी अमेरिका हे एक सुरक्षित ठिकाण आहे.
अलास्काचे भौगोलिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व
पुतीन यांनी अमेरिकेतील इतर शहरांऐवजी अलास्काची निवड करण्यामागे त्याचे भौगोलिक स्थान आणि इतिहास कारणीभूत आहे.
- भौगोलिक जवळीक: अलास्का हे राज्य अमेरिकेच्या मुख्य भूमीपासून वेगळे असून रशियाच्या अगदी जवळ आहे. रशियाचे पूर्व टोक आणि अलास्का यांच्यात केवळ ८८ किलोमीटरचे अंतर आहे. ‘बेरिंगची सामुद्रधुनी’ या दोन्ही भूभागांना वेगळी करते. ही भौगोलिक जवळीक रशियन सुरक्षेच्या दृष्टीने महत्त्वाची मानली जाते.
- ऐतिहासिक संबंध: एकेकाळी अलास्का हा रशियन साम्राज्याचा भाग होता. परंतु, १८६७ मध्ये रशियाने हा प्रदेश अमेरिकेला विकला. या ऐतिहासिक संबंधामुळे या ठिकाणाला एक वेगळे महत्त्व प्राप्त झाले आहे.
१५ ऑगस्टच्या मुहूर्तामागेही खास कारण
या भेटीसाठी १५ ऑगस्ट ही तारीख निवडण्यामागेही एक ऐतिहासिक संदर्भ आहे. याच दिवशी १९४५ साली जपानच्या शरणागतीनंतर दुसऱ्या महायुद्धाचा अंत झाला होता. या वर्षी या घटनेला ८० वर्षे पूर्ण होत आहेत. या ऐतिहासिक दिवशी भेट घेऊन दोन्ही नेते एक प्रतिकात्मक संदेश देण्याचा प्रयत्न करत आहेत.
डोनाल्ड ट्रम्प-व्लादिमिर पुतीन यांच्या महाभेटीमागे राजकीय गणित?
दोन्ही नेत्यांनी युद्ध संपवण्याची भाषा केली असली तरी, यामागे त्यांचे राजकीय हेतू असल्याचेही बोलले जात आहे. डोनाल्ड ट्रम्प यांना या भेटीतून रशिया-युक्रेन युद्ध थांबवण्याचे श्रेय घ्यायचे आहे. यापूर्वीही त्यांनी भारत-पाकिस्तान आणि इस्रायल-इराणमधील तणाव कमी केल्याचा दावा केला होता. या यशस्वी मध्यस्थीमुळे त्यांना नोबेल शांतता पुरस्कारासाठी आपली दावेदारी मजबूत करायची असल्याचे राजकीय विश्लेषकांचे मत आहे.
एकंदरीत, या भेटीतून युक्रेन युद्धावर तोडगा निघणार का आणि जागतिक राजकारणाला कोणती नवी दिशा मिळणार, याकडे संपूर्ण जगाचे लक्ष लागून राहिले आहे.