मुंबई: लातूर जिल्ह्यातील वांगदरी गावात भरत कराड या ३५ वर्षीय तरुणाने ओबीसी आरक्षणाला धक्का लागण्याच्या भीतीने आत्महत्या केली. या दुःखद घटनेनंतर राज्याच्या राजकारणात ओबीसी आरक्षणाचा मुद्दा पुन्हा एकदा पेटला आहे. या घटनेच्या पार्श्वभूमीवर, राज्याचे दोन प्रमुख ओबीसी नेते छगन भुजबळ आणि धनंजय मुंडे यांनी एकत्र येण्याचे संकेत दिले असून, त्यांच्या या नव्या समीकरणामागे भाजपची छुपी रणनीती असल्याची जोरदार चर्चा राजकीय वर्तुळात सुरू झाली आहे.
OBC आरक्षण लातूरची दुःखद घटना आणि राजकीय पडसाद
भरत कराड यांच्या आत्महत्येनंतर राष्ट्रवादी काँग्रेसचे (अजित पवार गट) नेते छगन भुजबळ आणि धनंजय मुंडे यांनी त्यांच्या कुटुंबीयांची भेट घेऊन सांत्वन केले. “काहीही झाले तरी आम्ही तुमच्या पाठीशी आहोत,” असा शब्द त्यांनी दिला. या भेटीनंतर ओबीसी आरक्षणाच्या मुद्द्यावरून दोन्ही नेते आक्रमक झाले आहेत. एकेकाळी राजकीय स्पर्धक असलेले हे दोन नेते आता समान मुद्द्यावर एकत्र येत असल्याने महाराष्ट्राच्या राजकारणात नव्या समीकरणांची नांदी मानली जात आहे.
राजकीय पुनर्वसनासाठी असंतुष्टांची मोट?
छगन भुजबळ आणि धनंजय मुंडे या दोघांनाही गेल्या काही काळात राजकीय अडचणींचा सामना करावा लागला आहे.
- छगन भुजबळ: सुरुवातीला अजित पवारांनी त्यांना मंत्रिमंडळातून डावलले होते. मराठा आरक्षणाला आणि जरांगे पाटलांना असलेला विरोधच आपल्याला बाजूला सारण्यास कारणीभूत ठरल्याची भावना भुजबळांची झाली होती.
- धनंजय मुंडे: देशमुख हत्या प्रकरणामुळे त्यांना मंत्रिमंडळातून बाहेर पडावे लागले होते. आपला राजकीय बळी ‘मराठा राजकारणा’मुळेच गेल्याची खदखद त्यांच्या मनात आहे.
या दोन्ही नेत्यांना आपले राजकीय अस्तित्व टिकवण्यासाठी ओबीसी समाजाचा भक्कम दबावगट तयार करण्याची गरज वाटत आहे. समान राजकीय अडचण आणि समान उद्दिष्ट यामुळे हे दोन नेते आता एकत्र येताना दिसत आहेत.
पडद्यामागे भाजपचा हात? दोन प्रमुख फॅक्टर
मुंडे आणि भुजबळ यांच्या या संभाव्य युतीमागे भाजपचे पाठबळ असल्याचे बोलले जात आहे. यासाठी दोन प्रमुख घटक कारणीभूत आहेत.
१. भाजपसोबतची जवळीक:
धनंजय मुंडे यांचे देवेंद्र फडणवीस यांच्याशी भाजप युवा मोर्चापासूनचे घट्ट संबंध आहेत. मंत्रिमंडळात मुंडेंचा समावेश व्हावा यासाठी फडणवीसांनीच आग्रह धरल्याची चर्चा होती. दुसरीकडे, छगन भुजबळ यांनीही आपले राजकीय वजन टिकवण्यासाठी भाजपशी जवळीक साधल्याचे दिसून येते. ओबीसी मतांची विभागणी टाळण्यासाठी आणि ही हक्काची मतपेढी आपल्याकडे टिकवून ठेवण्यासाठी भाजप या दोन्ही नेत्यांना पडद्यामागून बळ देत असल्याची शक्यता आहे. माळी आणि वंजारी समाजाला एकत्र आणून भाजप आपली ‘माधव’ (माळी-धनगर-वंजारी) रणनीती पुन्हा एकदा मजबूत करण्याच्या तयारीत असल्याचे दिसते.
२. जातीय समीकरणांवर पकड:
- धनंजय मुंडे आणि वंजारी समाज: गोपीनाथ मुंडे यांचा राजकीय वारसा आणि समाजातील पकड यामुळे धनंजय मुंडे यांना वंजारी समाजात मोठे स्थान आहे. ओबीसी आरक्षणाच्या मुद्द्यावर वंजारी समाज त्यांच्यामागे एकजुटीने उभा राहू शकतो.
- छगन भुजबळ आणि माळी समाज: ‘समता परिषदे’च्या माध्यमातून भुजबळांनी माळी समाजासह इतर ओबीसी घटकांना संघटित केले आहे. राज्यात माळी समाजाचे ते निर्विवाद नेते मानले जातात.
या दोन नेत्यांच्या मागे आपापल्या समाजाची भक्कम ताकद असल्याने, भाजपला पश्चिम महाराष्ट्र आणि मराठवाड्यातील ओबीसी मतपेढी आपल्या बाजूने वळवणे सोपे जाणार आहे.
राजकीय भवितव्य आणि निष्कर्ष
सध्या धनंजय मुंडे आणि छगन भुजबळ हे अजित पवारांच्या राष्ट्रवादी काँग्रेसमध्ये असले तरी, त्यांचे राजकीय भवितव्य भाजपसोबत अधिक सुरक्षित मानले जात आहे. ओबीसी आरक्षणाच्या मुद्द्यावर सरकारविरोधात भूमिका घेऊन हे नेते एकीकडे समाजाची सहानुभूती मिळवत आहेत, तर दुसरीकडे भाजपसाठी अनुकूल परिस्थिती निर्माण करत आहेत.
या नव्या समीकरणाचा सर्वात मोठा फटका अजित पवार गटाला बसू शकतो, कारण त्यांचा पक्ष मराठा आणि ओबीसी या दोन्ही आघाड्यांवर अडचणीत सापडला आहे. आगामी काळात मुंडे-भुजबळ ही जोडगोळी महाराष्ट्राच्या राजकारणात मोठे वादळ निर्माण करण्याची शक्यता आहे, ज्याची सूत्रे भाजपच्या हातात असू शकतात.