एआय (AI) ला दिसतो कपड्यांमागचा तीळ? व्हायरल फोटो ट्रेंडमागील सत्य आणि सायबर सुरक्षेचा गंभीर प्रश्न!
मुख्य मुद्दे:
- सोशल मीडियावर मधुबाला आणि ’80s स्टाईल रेट्रो फोटोंचा ट्रेंड व्हायरल.
- एका तरुणीच्या अनुभवामुळे AI कपड्यांमधून पाहू शकते का, यावर जोरदार चर्चेला उधाण.
- AI च्या कार्यपद्धती आणि युझर्सच्या गोपनीयतेचा (Privacy) मुद्दा पुन्हा एकदा ऐरणीवर.
सविस्तर बातमी:
गेल्या काही दिवसांपासून इंस्टाग्राम, फेसबुक आणि व्हाट्सॲपवर ‘मधुबाला स्टाईल’ आणि ’80s च्या दशकातील रेट्रो लुक’ मधील फोटोंचा अक्षरशः पाऊस पडत आहे. कानात फुल, नाजूक हास्य आणि साडीतील मोहक अदा असलेले हे फोटो आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) च्या मदतीने तयार केले जात आहेत. मात्र, एका तरुणीने विचारलेल्या साध्या प्रश्नामुळे या ट्रेंडला वेगळेच वळण लागले आणि AI च्या क्षमतेबद्दल आणि त्याच्या धोक्यांबद्दल एक गंभीर चर्चा सुरू झाली आहे.
काय आहे ‘तिळा’वरून सुरू झालेला वाद?
झलक भावनानी नावाच्या एका तरुणीने इंस्टाग्रामवर एक व्हिडिओ शेअर केला, ज्यामुळे हा सर्व वाद सुरू झाला. तिने AI (जेमिनी नॅनो बनाना फीचर) वापरून आपला एक रेट्रो साडीतील फोटो तयार केला. यासाठी तिने आपला पूर्ण कपड्यातला फोटो रेफरन्स म्हणून दिला होता, ज्यामध्ये तिच्या खांद्यावरचा तीळ दिसत नव्हता. मात्र, AI ने तयार केलेल्या फोटोमध्ये तिच्या खांद्यावर अगदी अचूक ठिकाणी तीळ दिसत होता.
“माझ्या खांद्यावर तीळ आहे हे AI ला कसे समजले?” असा प्रश्न विचारत झलकने एक व्हिडिओ शेअर केला. यानंतर सोशल मीडियावर AI आपल्या नकळत आपली वैयक्तिक माहिती गोळा करत असल्याच्या आणि अगदी कपड्यांच्या आत पाहू शकत असल्याच्या चर्चांना पेव फुटले. अनेकांनी AI किती धोकादायक आहे आणि यामुळे लग्न मोडण्यापासून ते सेक्स स्कँडलपर्यंत काहीही होऊ शकते, अशा भीती व्यक्त करण्यास सुरुवात केली.
AI ला खरंच कपड्यांपलीकडचे दिसते का?
या प्रश्नाचे सोपे उत्तर ‘नाही’ असे आहे. AI कपड्यांच्या खालचे शरीर पाहत नाही, तर ते आपण दिलेल्या माहितीचे आणि परवानग्यांचे (Permissions) विश्लेषण करते.
जेव्हा आपण कोणतेही AI ॲप डाउनलोड करतो किंवा वेबसाइटवर लॉग इन करतो, तेव्हा ते आपल्याकडून फोटो गॅलरी, लोकेशन, आणि इतर माहितीचा ॲक्सेस मागते. व्हायरल ट्रेंडमध्ये सहभागी होण्याच्या उत्साहात आपण सर्रासपणे या सर्व परवानग्या देतो. यामुळे AI ला आपल्या गॅलरीमधील सर्व जुने-नवे फोटो पाहता येतात.
झलकच्या बाबतीत, तिने साडीच्या ट्रेंडसाठी जरी पूर्ण कपड्यातला फोटो दिला असला, तरी भूतकाळात तिने कधीतरी स्लीव्हलेस कपड्यांमधील फोटो गॅलरीत सेव्ह केला असेल किंवा दुसऱ्या कोणत्या AI ॲपसाठी वापरला असेल. AI ने त्या जुन्या फोटोमधील ‘तिळाची’ माहिती लक्षात ठेवली आणि नवीन फोटो तयार करताना त्याचा वापर केला. हा सर्व खेळ डेटा प्रोसेसिंगचा आहे, कोणत्याही ‘एक्स-रे व्हिजन’चा नाही.
AI चे खरे धोके: डीपफेक आणि बदनामी
AI कपड्यांमधून पाहू शकत नसले तरी ते पूर्णपणे सुरक्षित आहे असे नाही. याचे खरे धोके ‘डीपफेक’ आणि ‘फोटो मॉर्फिंग’मध्ये आहेत. याचे उत्तम उदाहरण म्हणजे काही महिन्यांपूर्वी कराडमध्ये घडलेले सेक्स स्कँडल. दोन महिला डॉक्टरांचे सोशल मीडियावरील चेहरे वापरून त्यांचे अश्लील व्हिडिओ तयार करण्यात आले आणि बदनामीच्या उद्देशाने व्हायरल करण्यात आले.
याचप्रमाणे, आसाममधील मॉडेल अर्चिता फुकान हिचे फोटो वापरून तिच्या एक्स-बॉयफ्रेंडने अश्लील फोटो आणि व्हिडिओ तयार केले होते. अभिनेत्री रश्मिका मंदानाचा डीपफेक व्हिडिओदेखील याच तंत्रज्ञानाचा वापर करून बनवण्यात आला होता. या घटनांवरून हे स्पष्ट होते की, तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यामागची वृत्ती जास्त धोकादायक आहे.
AI चे सकारात्मक उपयोग
नाण्याच्या दुसऱ्या बाजूप्रमाणे, AI चा वापर अनेक चांगल्या कामांसाठीही होत आहे.
- नागपूर पोलीस: एका ट्रक ड्रायव्हरने महिलेला उडवून पळ काढला होता. ट्रकवरील एका लाल रंगाच्या खुणाशिवाय पोलिसांकडे काहीही पुरावा नव्हता. ‘मार्वल’ या AI तंत्रज्ञानाचा वापर करून पोलिसांनी हजारो ट्रक्समधून योग्य ट्रक शोधून काढला आणि ७०० किलोमीटर लांबून आरोपीला अटक केली.
- छत्रपती संभाजीनगर पोलीस: जंगलात सापडलेल्या एका सडलेल्या मृतदेहाची ओळख पटवणे अशक्य होते. मात्र, मृतदेहाच्या जबड्यातील एका क्लिपवर असलेल्या ‘VR’ या अक्षरांवरून AI ने ती क्लिप गुजरातच्या कंपनीची असल्याचे शोधून दिले, ज्यामुळे केसचा उलगडा झाला.
निष्कर्ष: दोष तंत्रज्ञानाचा की डिजिटल निरक्षरतेचा?
जेव्हा कॉम्प्युटर आणि स्मार्टफोन आले, तेव्हाही त्यांच्या गैरवापराबद्दल भीती व्यक्त केली जात होती. AI हे एक अत्यंत शक्तिशाली साधन आहे. ते चांगले की वाईट, हे पूर्णपणे वापरकर्त्यावर अवलंबून आहे. कोणताही फोटो ऑनलाइन शेअर करताना किंवा कोणत्याही ॲपला आपल्या फोनचा ॲक्सेस देताना आपण अधिक सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे. AI ला आपण जेवढी माहिती देतो, त्यावरच ते प्रक्रिया करते. त्यामुळे, व्हायरल ट्रेंडच्या मागे धावताना डिजिटल साक्षरता आणि आपल्या माहितीच्या सुरक्षेबद्दल जागरूक राहणे ही काळाची गरज आहे.