नवी दिल्ली: केंद्र सरकारने वस्तू आणि सेवा कर (GST) प्रणालीत आतापर्यंतचा सर्वात मोठा बदल करण्याची घोषणा केली आहे. अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी बुधवारी, ३ सप्टेंबर रोजी झालेल्या जीएसटी परिषदेच्या ५६ व्या बैठकीनंतर या निर्णयाची माहिती दिली. या ऐतिहासिक निर्णयानुसार, देशातील १२% आणि २८% चे कर स्लॅब रद्द करण्यात आले असून, यापुढे फक्त ५% आणि १८% असे दोनच मुख्य स्लॅब असणार आहेत.
हे नवीन दर येत्या २२ सप्टेंबरपासून, म्हणजेच नवरात्रीच्या पहिल्या दिवसापासून देशभरात लागू होणार आहेत. या बदलामुळे दैनंदिन गरजेच्या अनेक वस्तू स्वस्त होणार असून सर्वसामान्यांना मोठा दिलासा मिळणार आहे. विशेषतः, जीवन आणि आरोग्य विम्यावरील कर पूर्णपणे काढून टाकण्यात आला आहे.
जीएसटी GST नवीन दर ?
२०१७ साली जीएसटी लागू झाल्यापासून देशात ५%, १२%, १८% आणि २८% असे चार प्रमुख स्लॅब होते. मात्र, आता आठ वर्षांनंतर यात सुधारणा करण्यात आली आहे.
- दोन स्लॅब रद्द: १२% आणि २८% चे स्लॅब रद्द करण्यात आले आहेत.
- दोन मुख्य स्लॅब: यापुढे बहुतेक वस्तू आणि सेवांवर ५% आणि १८% हे दोनच स्लॅब लागू होतील.
- नवा ४०% स्लॅब: पान मसाला, सिगारेट, तंबाखू, कॅफेनयुक्त पेये, महागड्या गाड्या आणि जुगारासारख्या हानिकारक (Sin Goods) आणि चैनीच्या (Luxury) वस्तूंसाठी ४०% चा एक विशेष स्लॅब तयार करण्यात आला आहे.
- शून्य कर: अनेक जीवनरक्षक औषधे आणि विमा पॉलिसींवर आता शून्य टक्के (0%) जीएसटी असेल.
कोणत्या वस्तू स्वस्त होणार? (नवीन स्लॅबनुसार)
१. ५% स्लॅबमधील प्रमुख वस्तू:
या स्लॅबमध्ये पूर्वी १२% आणि १८% कराच्या कक्षेत असलेल्या अनेक दैनंदिन गरजेच्या वस्तू आणण्यात आल्या आहेत.
- सौंदर्य आणि स्वच्छता: केसांचे तेल, शाम्पू, टूथपेस्ट, साबण, टूथब्रश, शेविंग क्रीम.
- खाद्यपदार्थ: लोणी, तूप, चीज, पॅक केलेले नमकीन, बिस्किटे, चॉकलेट, नूडल्स, जॅम, काजू, आईस्क्रीम.
- घरगुती वस्तू: भांडी, शिलाई मशीन, बांबू फर्निचर, कंगवे, छत्र्या.
- कृषी संबंधित: ट्रॅक्टरचे टायर आणि पार्ट्स, कीटकनाशके, ठिबक सिंचन प्रणाली.
- इतर: २,००० रुपयांपर्यंतचे कपडे आणि चपला, सायकली, चष्मा.
- सेवा: ₹७,५०० पेक्षा कमी भाडे असलेल्या हॉटेल रूम, जिम, सलून आणि योगा सेंटरवरील कर १८% वरून ५% करण्यात आला आहे.
२. १८% स्लॅबमधील प्रमुख वस्तू:
पूर्वी २८% कराच्या कक्षेत असलेल्या अनेक वस्तू आता १८% च्या स्लॅबमध्ये आणल्या आहेत.
- वाहने: १२०० सीसीपेक्षा कमी क्षमतेच्या पेट्रोल/CNG/LPG कार, १५०० सीसीपेक्षा कमी क्षमतेच्या डिझेल कार, ३५० सीसीपेक्षा कमी क्षमतेच्या मोटरसायकली, तीन चाकी आणि मालवाहू वाहने.
- इलेक्ट्रॉनिक्स: एअर कंडिशनर (AC), एलईडी/एलसीडी टीव्ही, मॉनिटर, वॉशिंग मशीन, डिश वॉशर.
- इतर: २,००० रुपयांपेक्षा जास्त किमतीचे कपडे, सिमेंट, कोळसा.
सर्वात मोठा दिलासा: विमा आणि औषधांवर 0% जीएसटी
सरकारने सर्वसामान्यांना सर्वात मोठे गिफ्ट देताना वैयक्तिक जीवन विमा (Personal Life Insurance) आणि आरोग्य विमा (Health Insurance) पॉलिसींवरील १८% जीएसटी पूर्णपणे काढून टाकला आहे. यामुळे आता विमा हप्ता (Premium) मोठ्या प्रमाणात कमी होणार आहे. उदाहरणार्थ, जर तुमचा वार्षिक प्रीमियम ₹२०,००० असेल, तर त्यावर लागणारे ₹३,६०० वाचतील. यासोबतच ३३ प्रकारची जीवनरक्षक औषधे, कॅन्सर आणि दुर्मिळ आजारांवरील औषधांनाही करातून वगळण्यात आले आहे.
काय महागणार? (४०% स्लॅबमधील वस्तू)
- पान मसाला, सिगारेट, गुटखा, तंबाखू आणि संबंधित उत्पादने.
- कॅफेनयुक्त आणि अल्कोहोल नसलेली पेये.
- ३५० सीसीपेक्षा जास्त क्षमतेच्या मोटरसायकली.
- मोठ्या आणि महागड्या गाड्या (SUV/MUV).
- खाजगी विमाने, बोटी.
- कॅसिनो, जुगार, ऑनलाइन गेमिंग आणि लॉटरी.
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी १५ ऑगस्ट रोजी लाल किल्ल्यावरून केलेल्या भाषणात सर्वसामान्यांना दिवाळीची भेट देण्याचे संकेत दिले होते. त्यानुसार, सरकारने दिवाळीपूर्वीच ही घोषणा करून सर्वसामान्यांना दिलासा दिला आहे. या बदलामुळे सुरुवातीला सरकारी तिजोरीवर परिणाम झाला तरी, दीर्घकाळात वस्तूंची खरेदी वाढून अर्थव्यवस्था मजबूत होईल, असा विश्वास अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी व्यक्त केला आहे.