शिर्डीत साईबाबाच्या नऊ नाण्यांचा वाद पेटला: खरी नाणी शिंदे की गायकवाड कुटुंबाकडे? २२ नाण्यांमुळे गूढ वाढले

साईबाबांच्या काय आहे नऊ नाण्यांचा इतिहास?

“श्री साई सच्चरित्रा”तील उल्लेखानुसार, लक्ष्मीबाई शिंदे या साईबाबांच्या निस्सीम भक्त होत्या. त्या दररोज न चुकता बाबांसाठी जेवणाचा डबा घेऊन येत असत. त्यांच्या या निस्वार्थ सेवेमुळे त्या बाबांच्या अत्यंत प्रिय होत्या. १५ ऑक्टोबर १९१८ रोजी विजयादशमीच्या दिवशी देह ठेवण्यापूर्वी, साईबाबांनी लक्ष्मीबाईंना आपल्या खिशातून नऊ चांदीची नाणी (एकदा पाच रुपये आणि एकदा चार रुपये) काढून दिली. बाबांनी केलेले हे शेवटचे दान होते.

ही नऊ नाणी म्हणजे भक्तीचे नऊ प्रकार – श्रवण, कीर्तन, स्मरण, पादसेवन, अर्चन, वंदन, दास्य, सख्य आणि आत्मनिवेदन यांचे प्रतीक मानले जातात. त्यामुळे साईभक्तांसाठी ही नाणी श्रद्धेचा आणि आशीर्वादाचा ठेवा आहेत. लक्ष्मीबाईंनी ही नाणी मनोभावे जपली आणि त्यांच्या पश्चात त्यांच्या कुटुंबाने हा वारसा सांभाळला.

वादाची ठिणगी कशी पडली?

हा वाद प्रामुख्याने लक्ष्मीबाई शिंदे यांचे पणतू चंद्रकांत शिंदे (मुलाच्या बाजूचे वारस) आणि अरुण गायकवाड (मुलीच्या बाजूचे वारस) यांच्यात आहे. चंद्रकांत शिंदे यांच्याकडे नऊ नाणी आहेत, तर अरुण गायकवाड यांच्याकडेही नऊ चांदीची नाणी आहेत. याशिवाय, आणखी एका शिंदे कुटुंबीयाने आपल्याकडे चार नाणी असल्याचा दावा केल्याने एकूण नाण्यांची संख्या २२ झाली आहे.

अरुण गायकवाड यांच्याकडे असलेली नाणी हीच खरी असल्याचा निकाल नुकताच सहाय्यक धर्मादाय आयुक्तांनी दिला. मात्र, आपल्याला सुनावणीची कोणतीही अधिकृत नोटीस मिळाली नाही, असा आरोप करत चंद्रकांत शिंदे यांनी या निकालाविरोधात कायदेशीर अपील करणार असल्याचे जाहीर केले आहे. गायकवाड हे लक्ष्मीबाई ट्रस्टच्या नावाखाली भाविकांकडून देणगी गोळा करत असल्याचा आरोपही शिंदे यांनी केला आहे.

दोन्ही कुटुंबांचे दावे काय आहेत?

१. चंद्रकांत शिंदे (Lakshmibai Shinde’s great-grandson from her son’s side) यांचा दावा:

चंद्रकांत शिंदे यांच्या मते, साईबाबांनी दिलेली मूळ नऊ नाणी लक्ष्मीबाईंच्या शिर्डीतील वाड्यातच आहेत आणि ती कधीही घराबाहेर नेण्यात आलेली नाहीत. लक्ष्मीबाईंची इच्छा होती की या नाण्यांची सेवा याच घरात व्हावी आणि तेव्हापासून आमचे कुटुंब ही परंपरा जपत आहे. त्यामुळे आमच्याकडे असलेली नाणीच खरी आहेत.

२. अरुण गायकवाड (Lakshmibai Shinde’s great-grandson from her daughter’s side) यांचा दावा:

अरुण गायकवाड यांच्या म्हणण्यानुसार, लक्ष्मीबाईंच्या शेवटच्या काळात त्यांची सेवा माझी आई शैलजा गायकवाड यांनी केली होती. या सेवेचे प्रतीक म्हणून लक्ष्मीबाईंनी ही नाणी माझी आजी सोनूबाई (लक्ष्मीबाईंची सून) यांना दिली आणि आजीने ती माझ्या आईकडे सोपवली. १९७० साली आजीने केलेल्या मृत्यूपत्रात याचा स्पष्ट उल्लेख असून त्यावर माझ्या मामांच्या सह्यादेखील आहेत, असा पुरावा गायकवाड देतात.

साईबाबा संस्थान आणि स्थानिकांची भूमिका

या वादावर तोडगा काढण्यासाठी शिर्डी साईबाबा संस्थानाने दोन्ही कुटुंबांना ही नाणी तपासणीसाठी जमा करण्याची नोटीस पाठवली होती, जेणेकरून पुरातत्व विभागाकडून त्यांची सत्यता तपासता येईल. मात्र, शिंदे कुटुंबाने नाणी घराबाहेर काढण्यास नकार दिला, तर गायकवाड कुटुंबाने नोटीसला उत्तरच दिले नाही.

दरम्यान, अनेक स्थानिक नागरिक आणि मंदिरातील पुजाऱ्यांच्या मते, चंद्रकांत शिंदे यांच्याकडील नाणीच मूळ आहेत. अरुण गायकवाड हे बाहेरगावी जाऊन त्यांच्याकडील नाणी दाखवून भाविकांकडून मोठ्या देणग्या मिळवत असल्याचा आरोपही वारंवार केला जातो.

आता पुढे काय?

धर्मादाय आयुक्तांनी गायकवाड यांच्या बाजूने निकाल दिला असला तरी, शिंदे कुटुंबाने त्याला आव्हान देण्याची तयारी दर्शवल्याने हा वाद कायदेशीर पातळीवर आणखी चिघळण्याची शक्यता आहे. मूळ नऊ नाण्यांची संख्या २२ कशी झाली आणि त्यातील खरी नाणी नेमकी कोणाकडे आहेत, या प्रश्नाचे उत्तर मिळणे सध्या तरी कठीण दिसत आहे. या संपूर्ण वादामुळे साईभक्तांच्या भावना मात्र दुखावल्या गेल्या आहेत.