तरुण वयातील हार्ट अटॅक: लसीला दोष की बदलती जीवनशैली? ICMR आणि AIIMS चा अहवाल काय सांगतो?

तरुण वयातील हार्ट अटॅक: लसीला दोष की बदलती जीवनशैली? ICMR आणि AIIMS चा अहवाल काय सांगतो?

मुख्य ठळक मुद्दे:

• भारतात २५ ते ४५ वयोगटातील तरुणांमध्ये हृदयविकाराच्या झटक्याने होणाऱ्या मृत्यूंमध्ये चिंताजनक वाढ.
• कोविड लसीमुळे हार्ट अटॅक येत असल्याचा सोशल मीडियावर दावा, पण शास्त्रीय संशोधनात तथ्य नाही.
• ICMR, AIIMS आणि CDC सारख्या संस्थांनी लसीचा थेट संबंध नाकारला.
• चुकीची जीवनशैली, तणाव, धूम्रपान आणि व्यायामाचा अभाव हे प्रमुख कारण असल्याचे संशोधनातून उघड.

मुंबई: संपूर्ण देशभरात, विशेषतः गेल्या काही वर्षांपासून, तरुण वयात हृदयविकाराच्या झटक्याने (Heart Attack) मृत्यू होण्याच्या घटनांमध्ये लक्षणीय वाढ झाली आहे. २५ ते ४५ वयोगटातील अनेक तरुण-तरुणी व्यायाम करताना, जेवताना किंवा अगदी सहज काम करत असताना अचानक कोसळल्याच्या घटनांनी समाजात भीती आणि संभ्रमाचे वातावरण निर्माण झाले आहे. कोविड-१९ महामारीनंतर या घटना वाढल्याने अनेकांनी याचा संबंध थेट कोविड लसीकरणाशी जोडण्यास सुरुवात केली. तथापि, देशातील आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील सर्वोच्च वैद्यकीय संशोधन संस्थांनी हा दावा फेटाळून लावला असून, यामागे बदललेली जीवनशैली आणि इतर आरोग्य समस्या असल्याचे स्पष्ट केले आहे.

चर्चेची सुरुवात आणि सामाजिक संभ्रम

कोविड-19 नंतर भारतात तरुणांमधील आकस्मिक मृत्यूच्या घटना वाढीस लागल्या. यात कर्नाटकच्या हासन जिल्ह्यातील आकडेवारीने चिंतेत अधिकच भर टाकली. येथे गेल्या दोन वर्षांत सुमारे ५०७ तरुणांचा मृत्यू हृदयविकाराने झाल्याचे समोर आले. यानंतर काही स्थानिक नेत्यांनी थेट कोविड लसीवर संशय व्यक्त केल्याने सोशल मीडियावर अफवांना पेव फुटले. ‘लसीमुळे हृदय कमकुवत झाले’ किंवा ‘दुसऱ्या डोसनंतर त्रास सुरू झाला’ अशा चुकीच्या माहितीमुळे लोकांमध्ये भीती निर्माण झाली.

शास्त्रीय संशोधन काय सांगते?

वाढत्या गोंधळानंतर, भारतीय वैद्यकीय संशोधन परिषद (ICMR), अखिल भारतीय आयुर्विज्ञान संस्था (AIIMS) आणि कर्नाटक सरकारने या विषयावर सखोल संशोधन करून अहवाल सादर केले. या सर्व अहवालांनुसार, कोविड लस आणि हार्ट अटॅक यांचा कोणताही थेट संबंध आढळून आलेला नाही.

• ICMR आणि NCDC चा अभ्यास: आयसीएमआर आणि नॅशनल सेंटर फॉर डिसीज कंट्रोल (NCDC) यांनी देशभरातील १०० हून अधिक आकस्मिक मृत्यू प्रकरणांचा अभ्यास केला. यातून असे निष्पन्न झाले की, अनारोग्यपूर्ण जीवनशैली (Unhealthy Lifestyle), अनुवंशिकता (Genetics), उच्च रक्तदाब (Hypertension) आणि उच्च कोलेस्ट्रॉल (High Cholesterol) यांसारख्या समस्या या मृत्यूंमागे होत्या.
• AIIMS चा अहवाल: दिल्लीतील एम्सने (AIIMS) देखील कोविड लस आणि आकस्मिक मृत्यू यांच्यात कोणताही संबंध नसल्याचे ठामपणे म्हटले आहे. धूम्रपान, उच्च रक्तदाब, तणाव आणि स्थूलपणा हेच प्रमुख धोके असल्याचे त्यांनी नमूद केले.
• कर्नाटक सरकारचा अहवाल: कर्नाटक सरकारने नेमलेल्या राज्यस्तरीय चौकशी समितीनेही हासन जिल्ह्यातील ५०७ मृत्यूंचा अभ्यास केला. त्यांच्या अहवालानुसार, खराब जीवनशैली, धूम्रपान, मद्यपान आणि कोविड-पश्चात आरोग्याच्या गुंतागुंती (Post-Covid Complications) यामुळे हे मृत्यू झाले, लसीमुळे नाही.
• आंतरराष्ट्रीय संशोधन: अमेरिकेच्या सेंटर फॉर डिसीज कंट्रोल (CDC) ने २०२४ मध्ये केलेल्या अभ्यासात १६ ते ३० वयोगटातील १२९२ हृदयविकाराच्या मृत्यूंचा अभ्यास केला. लसीकरणानंतर १०० दिवसांत केवळ ४० मृत्यू झाले होते आणि त्यांचा लसीशी थेट संबंध आढळला नाही. संशोधकांनी हे स्पष्ट केले की, लसीच्या तुलनेत कोविड संसर्गामुळे हृदयाला होणारा धोका कित्येक पटींनी जास्त असतो.

हृदयविकाराची खरी कारणे

संशोधनानुसार, तरुणांमध्ये हृदयविकाराचा धोका वाढण्यामागे खालील प्रमुख कारणे आहेत:

• जीवनशैली: जंक फूडचे अतिसेवन, बैठी जीवनशैली आणि व्यायामाचा अभाव.
• व्यसने: धूम्रपान, मद्यपान आणि इतर अमली पदार्थांचे सेवन.
• आरोग्य समस्या: उच्च रक्तदाब, मधुमेह, उच्च कोलेस्ट्रॉल आणि स्थूलपणा याकडे होणारे दुर्लक्ष.
• तणाव: कामाचा, नात्यांमधील आणि परीक्षेचा ताण.
• झोपेचा अभाव: अपुऱ्या झोपेमुळे (७-८ तासांपेक्षा कमी) तणाव वाढतो, ज्यामुळे हृदयावर परिणाम होतो.
• नियमित तपासणीचा अभाव: वेळेवर आरोग्य तपासणी न केल्याने अनेक आजार निदान न होता गंभीर स्वरूप धारण करतात.

उपाय आणि खबरदारी

ही गंभीर समस्या केवळ वैद्यकीय नसून सामाजिक आणि मानसिक आरोग्याशीही संबंधित आहे. यावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी खालील उपाययोजना करणे आवश्यक आहे:

1. संतुलित आहार: आहारात फळे, भाज्या आणि पौष्टिक पदार्थांचा समावेश करा.
2. नियमित व्यायाम: दररोज किमान ३० मिनिटे व्यायाम करा.
3. तणाव व्यवस्थापन: योग, ध्यान किंवा आपल्या आवडीचे छंद जोपासून तणाव कमी करा.
4. पुरेशी झोप: दररोज रात्री ७ ते ८ तासांची शांत झोप घ्या.
5. व्यसनमुक्ती: धूम्रपान आणि मद्यपान सोडा किंवा मर्यादित करा.
6. नियमित आरोग्य तपासणी: वयाच्या तिशीनंतर नियमितपणे रक्तदाब, कोलेस्ट्रॉल, रक्तातील साखर आणि ईसीजी (ECG) तपासा.
7. धोक्याची लक्षणे ओळखा: छातीत दुखणे किंवा जडपणा, डावा हात, पाठ किंवा जबड्यात वेदना, अचानक घाम येणे, धाप लागणे किंवा चक्कर येणे या लक्षणांकडे दुर्लक्ष करू नका आणि त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

निष्कर्ष

ICMR, AIIMS सारख्या विश्वसनीय संस्थांनी कोविड लस आणि हार्ट अटॅक यांच्यातील संबंध स्पष्टपणे नाकारला आहे. त्यामुळे सोशल मीडियावरील अफवांवर विश्वास ठेवण्याऐवजी शास्त्रीय तथ्यांवर लक्ष केंद्रित करणे महत्त्वाचे आहे. आपल्या आरोग्याची जबाबदारी आपल्याच हातात आहे. निरोगी जीवनशैलीचा अवलंब करून आणि नियमित आरोग्य तपासणी करून आपण तरुण वयातील हृदयविकाराचा धोका निश्चितपणे कमी करू शकतो.