दानवेंच्या निरोपानंतर विधान परिषदेच्या संख्याबळाची चर्चा; महायुती वर्चस्व गाजवणार, मविआची मोठी पिछेहाट अटळ!
ठळक मुद्दे:
- विरोधी पक्षनेते अंबादास दानवे यांचा विधान परिषदेतील कार्यकाळ संपल्याने निरोप समारंभ संपन्न.
- २०२४ च्या विधानसभा निकालांमुळे विधान परिषदेतील समीकरणे बदलणार.
- २०२६ आणि २०२८ मध्ये होणाऱ्या निवडणुकांमध्ये महाविकास आघाडीला मोठा फटका बसण्याची शक्यता.
- विधानसभेतील बहुमताच्या जोरावर महायुती विधान परिषदेत निर्विवाद वर्चस्व मिळवणार.
विस्तृत बातमी:
मुंबई: विधान परिषदेचे विरोधी पक्षनेते आणि उद्धव ठाकरे गटाचे नेते अंबादास दानवे यांचा निरोप समारंभ नुकताच पार पडला. शिवसेना फुटीनंतर प्रथमच उद्धव ठाकरे, एकनाथ शिंदे, देवेंद्र फडणवीस आणि अजित पवार एकाच सभागृहात एकत्र आल्याने हा कार्यक्रम विशेष चर्चेत राहिला. मात्र, या राजकीय गप्पा-टोल्यांच्या पलीकडे, या कार्यक्रमाने महाराष्ट्राच्या विधान परिषदेच्या भविष्यातील राजकीय समीकरणांवर शिक्कामोर्तब केले आहे. २०२४ च्या विधानसभा निवडणुकीत महायुतीने मिळवलेल्या प्रचंड बहुमतामुळे, आगामी काळात विधान परिषदेत महाविकास आघाडीची मोठी पिछेहाट होऊन महायुतीचे वर्चस्व प्रस्थापित होणार असल्याचे चित्र स्पष्ट झाले आहे.
हे संपूर्ण संख्याबळाचे गणित कसे असेल, ते समजून घेऊया.
महाराष्ट्राच्या विधान परिषदेची रचना
सर्वप्रथम, महाराष्ट्राच्या विधान परिषदेची रचना समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. विधान परिषदेत एकूण ७८ सदस्य असतात, ज्यांची निवड वेगवेगळ्या माध्यमातून होते:
- विधानसभा सदस्य (MLA) कोटा: ३० सदस्य
- स्थानिक स्वराज्य संस्था: २२ सदस्य
- पदवीधर मतदारसंघ: ७ सदस्य
- शिक्षक मतदारसंघ: ७ सदस्य
- राज्यपाल नामनिर्देशित: १२ सदस्य
२०२६ मधील निवडणूक आणि मतांचे गणित
अंबादास दानवे यांच्यानंतर मे २०२६ मध्ये विधानसभा सदस्य कोट्यातून निवडून आलेले ९ सदस्य निवृत्त होणार आहेत. यामध्ये महाविकास आघाडीचे ३ (उद्धव ठाकरे, शशिकांत शिंदे, राजेश राठोड) आणि महायुतीचे ६ सदस्य आहेत. या ९ जागांसाठी होणाऱ्या निवडणुकीत उमेदवाराला निवडून येण्यासाठी पहिल्या पसंतीच्या २९ मतांची आवश्यकता असेल.
- महायुतीचे संख्याबळ: भाजप (१३२), शिवसेना-शिंदे गट (५७) आणि राष्ट्रवादी-अजित पवार गट (४१) असे एकूण २३० आमदार आहेत. मित्रपक्षांना धरून हा आकडा २३७ पर्यंत जातो.
- महाविकास आघाडीचे संख्याबळ: शिवसेना-ठाकरे गट (२०), काँग्रेस (१६) आणि राष्ट्रवादी-शरद पवार गट (१०) असे एकूण ४६ आमदार आहेत. मित्रपक्षांसह हा आकडा ४८ पर्यंत पोहोचतो.
या संख्याबळानुसार, महाविकास आघाडी आपल्या ४८ मतांच्या जोरावर केवळ एक उमेदवार निवडून आणू शकेल. तर उर्वरित आठ जागा महायुती सहज जिंकेल. याचाच अर्थ, मविआचे ३ सदस्य निवृत्त होत असताना त्यांना केवळ १ जागा परत मिळेल, ज्यामुळे त्यांचे संख्याबळ दोनने कमी होईल.
२०२८ मध्येही महायुतीच वरचढ
२०२६ नंतर दोन वर्षांनी, म्हणजेच जुलै २०२८ मध्ये, विधानसभा सदस्य कोट्यातून निवडून आलेले आणखी १० सदस्य निवृत्त होतील. यात मविआचे ३ (सचिन अहीर, भाई जगताप, एकनाथ खडसे) आणि महायुतीचे ७ सदस्य आहेत. या १० जागांसाठी होणाऱ्या निवडणुकीत विजयासाठी अंदाजे २७ मतांचा कोटा आवश्यक असेल.
सध्याच्या संख्याबळानुसार, या निवडणुकीतही महाविकास आघाडीला केवळ एकच उमेदवार निवडून आणता येईल, तर उर्वरित नऊ जागांवर महायुतीचे उमेदवार विजयी होतील. इथेही मविआचे ३ सदस्य निवृत्त होतील आणि परत फक्त १ सदस्य निवडून येईल, म्हणजे पुन्हा दोन जागांचे नुकसान होईल.
मविआसमोर मोठे आव्हान
एकंदरीत, २०२६ आणि २०२८ या दोन्ही निवडणुकांमध्ये मिळून महाविकास आघाडीचे ६ सदस्य निवृत्त होत असताना, संख्याबळानुसार त्यांना केवळ २ सदस्यच परत विधान परिषदेवर पाठवता येतील. यामुळे विधान परिषदेतील त्यांचे संख्याबळ लक्षणीयरीत्या घटेल.
मविआला आपली ताकद टिकवण्यासाठी आता पदवीधर, शिक्षक आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या मतदारसंघांवर पूर्णपणे अवलंबून राहावे लागेल. मात्र, ज्याप्रकारे महायुतीमध्ये इनकमिंग सुरू आहे आणि त्यांची राजकीय ताकद वाढली आहे, ते पाहता या मतदारसंघांमधील गणितही मविआसाठी सोपे नसेल. त्यामुळे आगामी विधानसभा निवडणुकीपूर्वी, विधान परिषदेत महायुतीचे निर्विवाद वर्चस्व निर्माण होणार असल्याचे राजकीय चित्र स्पष्ट आहे.