मुख्य ठळक मुद्दे:
- ITR: मुदत संपली, आता विलंब शुल्कासह रिटर्न भरावा लागणार.
- UPI पेमेंट: बॅलन्स तपासण्यावर मर्यादा, ऑटो-पेच्या वेळेत बदल आणि फसवणुकीला आळा घालण्यासाठी नवीन सुरक्षा कवच.
- LPG सिलेंडर: व्यावसायिक सिलेंडर स्वस्त, पण घरगुती ग्राहकांना दिलासा नाही.
- बँक लॉकर: नवीन करारावर सही करण्याची अंतिम संधी, अन्यथा हक्क गमावणार.
- क्रेडिट कार्ड: SBI कार्डधारकांसाठी मोफत विमान प्रवास विमा संरक्षण बंद.
- बँकिंग: बँकिंग कायद्यात महत्त्वाचे बदल आणि बाजाराच्या वेळेत वाढ.
- बँकेच्या सुट्ट्या: ऑगस्टमध्ये तब्बल १४ दिवस बँका राहणार बंद.
नवी दिल्ली: ऑगस्ट महिन्याची सुरुवात अनेक मोठ्या आर्थिक बदलांनी होत आहे. आयकर रिटर्न (ITR) भरण्याची अंतिम मुदत संपल्याने आता दंडाचा भुर्दंड सोसावा लागणार आहे, तर दुसरीकडे UPI पेमेंट, LPG सिलेंडर, बँक लॉकर आणि क्रेडिट कार्डशी संबंधित अनेक नियम बदलत आहेत. या बदलांचा थेट परिणाम तुमच्या आमच्या दैनंदिन जीवनावर आणि महिन्याच्या बजेटवर होणार आहे. चला तर मग, १ ऑगस्ट २०२५ पासून लागू होणारे हे सर्व नियम सविस्तरपणे समजून घेऊया.
१. आयकर रिटर्न (ITR) आता दंडासह भरावा लागणार
आर्थिक वर्ष २०२४-२५ (मूल्यांकन वर्ष २०२५-२६) साठी आयकर रिटर्न भरण्याची अंतिम तारीख ३१ जुलै २०२५ होती. ज्या करदात्यांनी या मुदतीत आपला ITR भरलेला नाही, त्यांना आता १ ऑगस्टपासून रिटर्न भरताना विलंब शुल्क (Late Fee) आणि दंड भरावा लागेल.
- कलम २३४F नुसार दंड: ५ लाख रुपयांपेक्षा जास्त उत्पन्न असणाऱ्या करदात्यांना ₹५,००० पर्यंत विलंब शुल्क भरावे लागेल. तर, ५ लाखांपेक्षा कमी उत्पन्न असणाऱ्यांसाठी ही रक्कम ₹१,००० आहे.
- व्याजाचा भुर्दंड: केवळ विलंब शुल्कच नाही, तर कर भरण्यास उशीर झाल्यास रकमेवर दरमहा १% दराने व्याजही भरावे लागेल. त्यामुळे, ज्यांनी अद्याप ITR दाखल केलेला नाही, त्यांनी अधिक विलंब न करता ही प्रक्रिया पूर्ण करावी.
२. UPI वापरकर्त्यांसाठी महत्त्वपूर्ण बदल
डिजिटल भारताचा कणा असलेल्या UPI मध्ये स्थिरता आणि सुरक्षितता वाढवण्यासाठी NPCI ने १ ऑगस्टपासून काही महत्त्वाचे बदल केले आहेत:
- बॅलन्स तपासण्यावर मर्यादा: सर्व्हरवरील अतिरिक्त भार कमी करण्यासाठी, आता कोणत्याही एका UPI ॲपवर दिवसातून केवळ ५० वेळा खात्यातील शिल्लक तपासता येईल.
- ऑटो-पेच्या वेळेत बदल: सबस्क्रिप्शन, EMI, बिल पेमेंट यांसारखी ऑटोमॅटिक पेमेंट्स आता पीक-अव्‍हर्समध्ये (सकाळी १० ते दुपारी १ आणि सायंकाळी ५ ते रात्री ९:३०) होणार नाहीत. ही पेमेंट्स आता केवळ नॉन-पीक वेळेतच प्रक्रिया केली जातील, ज्यामुळे सामान्य व्यवहारांचा वेग वाढेल.
- सुरक्षिततेसाठी नवीन कवच: ऑनलाइन फसवणूक रोखण्यासाठी, आता UPI द्वारे पैसे पाठवण्यापूर्वी, पैसे स्वीकारणाऱ्या व्यक्तीचे बँकेत नोंदणीकृत असलेले पूर्ण नाव तुमच्या स्क्रीनवर स्पष्ट दिसेल. यामुळे चुकीच्या खात्यात पैसे जाण्याचा धोका टळेल.
३. LPG सिलेंडरच्या दरात दिलासा, पण केवळ व्यावसायिकांना
तेल कंपन्यांनी व्यावसायिक वापराच्या १९ किलोच्या LPG सिलेंडरच्या दरात कपात करून व्यावसायिकांना दिलासा दिला आहे. सिलेंडरच्या किमतीत ₹३३.५० ची घट झाली आहे.
- प्रमुख शहरांतील नवे दर (व्यावसायिक सिलेंडर):
- दिल्ली: ₹१६३१.५०
- मुंबई: ₹१५८५.००
- कोलकाता: ₹१७३०.००
- चेन्नई: ₹१७९४.५०
मात्र, सर्वसामान्यांच्या स्वयंपाकघराशी संबंधित असलेल्या १४.२ किलोच्या घरगुती गॅस सिलेंडरच्या दरात कोणताही बदल झालेला नाही. त्यांचे दर पूर्वीप्रमाणेच स्थिर आहेत.
४. SBI क्रेडिट कार्डधारकांना मोठा धक्का
स्टेट बँक ऑफ इंडियाने (SBI) आपल्या काही निवडक प्रीमियम को-ब्रँडेड क्रेडिट कार्डवर दिली जाणारी मोफत विमान अपघात विमा संरक्षण (Free Air Accident Insurance Cover) योजना बंद करण्याचा निर्णय घेतला आहे. ११ ऑगस्ट २०२५ पासून हा नियम लागू होईल. ELITE आणि PRIME सारख्या कार्ड्सवर ₹५० लाख ते ₹१ कोटींपर्यंत मिळणारे हे महत्त्वाचे विमा संरक्षण आता मिळणार नाही. त्यामुळे, विमान प्रवास करणाऱ्या SBI कार्डधारकांना आता स्वतंत्रपणे प्रवास विमा घेणे आवश्यक असेल.
५. बँक लॉकर: नवीन करारावर सही करणे अनिवार्य
रिझर्व्ह बँकेच्या (RBI) निर्देशानुसार, सर्व बँकांना आपल्या ग्राहकांसोबत नवीन बँक लॉकर करारावर स्वाक्षरी करणे बंधनकारक आहे. अनेक बँकांसाठी ही प्रक्रिया पूर्ण करण्याची अंतिम मुदत जवळ आली आहे.
- का आहे आवश्यक?: या नवीन करारानुसार, बँकेच्या निष्काळजीपणामुळे (उदा. आग, चोरी, दरोडा) लॉकरमधील वस्तूंचे नुकसान झाल्यास, बँकेला लॉकरच्या वार्षिक भाड्याच्या १०० पट रक्कम नुकसान भरपाई म्हणून द्यावी लागेल. जर तुम्ही नवीन करारावर सही केली नाही, तर या संरक्षणाला तुम्ही मुकू शकता. त्यामुळे आपल्या बँकेत जाऊन त्वरित नवीन करारावर सही करणे महत्त्वाचे आहे.
६. बँकिंग कायद्यातील आणि बाजारातील बदल
- बँकिंग कायदा (दुरुस्ती) अधिनियम २०२५: १ ऑगस्टपासून बँकिंग कायद्यातील काही महत्त्वाचे बदल लागू होत आहेत. याचा मुख्य उद्देश बँकिंग प्रशासनात पारदर्शकता आणणे, ठेवीदारांच्या हिताचे संरक्षण करणे आणि सार्वजनिक क्षेत्रातील बँकांच्या कारभारात सुधारणा करणे हा आहे.
- बाजाराच्या वेळेत वाढ: रिझर्व्ह बँकेने मार्केट रेपो आणि ट्राय-पार्टी रेपो (TREPs) यांसारख्या आर्थिक साधनांच्या व्यवहाराची वेळ सायंकाळी ४ वाजेपर्यंत वाढवली आहे. याचा फायदा कंपन्या आणि वित्तीय संस्थांना होईल.
७. ऑगस्ट महिन्यात बँकांना भरपूर सुट्ट्या
ऑगस्ट महिन्यात स्वातंत्र्य दिन, रक्षाबंधन, जन्माष्टमी यांसारख्या सणांमुळे देशभरात वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये मिळून तब्बल १४ दिवस बँका बंद राहणार आहेत. त्यामुळे, बँकेशी संबंधित महत्त्वाची कामे करण्यापूर्वी तुमच्या शहरातील बँकेच्या सुट्ट्यांची यादी नक्की तपासा आणि कामांचे नियोजन करा.
थोडक्यात, ऑगस्ट महिना आर्थिक दृष्ट्या अनेक बदलांनी भरलेला आहे. आयकर रिटर्नपासून ते रोजच्या UPI वापरापर्यंत, प्रत्येक नियमाची माहिती ठेवणे आणि त्यानुसार आपल्या आर्थिक व्यवहारांचे नियोजन करणे हे प्रत्येक नागरिकासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.