सोलापूर : सोलापूर (Solapur) जिल्ह्यात राजकीय भूकंपाचे संकेत मिळत असून, राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या (NCP) बालेकिल्ल्यातील चार प्रमुख माजी आमदार भाजप भारतीय जनता पक्षाच्या (BJP) वाटेवर असल्याची जोरदार चर्चा सुरू झाली आहे. पंढरपूर येथील एका कार्यक्रमात उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस (Devendra Fadnavis) यांनी मोहिते-पाटील कुटुंबाशी साधलेला संवाद आणि सांगोल्यात भाजप नेते जयकुमार गोरे यांनी केलेले सूचक वक्तव्य, या घटनांनी या राजकीय हालचालींना बळ दिले आहे. भाजपच्या या ‘फिल्डिंग’मुळे सोलापूर जिल्ह्यातील, विशेषतः पवार घराण्याच्या (Pawar Family) राजकारणाला मोठा धक्का बसण्याची चिन्हे आहेत.
सोलापूर… पवारांच्या सत्तेचा ‘बेल्ट’
सोलापूर जिल्ह्याचे राजकारण कायमच पवार घराण्याभोवती केंद्रित राहिले आहे. शरद पवारांच्या (Sharad Pawar) राष्ट्रवादी काँग्रेसचे जे १० आमदार विधानसभेत निवडून आले, त्यापैकी ४ आमदार एकट्या सोलापूर जिल्ह्यातील होते. पुणे ग्रामीण, सातारा आणि सोलापूर हा संपूर्ण पट्टा पवार घराण्याला ताकद देणारा मानला जातो. भाजपची नेमकी रणनीती याच बालेकिल्ल्याला सुरुंग लावण्याची आहे. भाजपच्या वरिष्ठ नेत्यांच्या मते, अजित पवार (Ajit Pawar) असोत वा शरद पवार, दोघेही अंतिमतः ‘पवार’च आहेत आणि त्यांची ही पकड ढिली करणे, हेच भाजपचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.
भाजपची ‘प्रस्थापित’ आणि ‘विस्थापित’ रणनीती
पवारांना त्यांच्याच बालेकिल्ल्यात शह देण्यासाठी भाजपने गेल्या काही वर्षांत ‘प्रस्थापित’ आणि ‘विस्थापित’ नेत्यांची मोट बांधण्याचे धोरण अवलंबले.
- प्रस्थापितांना सोबत: मोहिते-पाटील, परिचारक यांच्यासारख्या जिल्ह्यातील मातब्बर आणि प्रस्थापित घराण्यांना भाजपने जवळ केले.
- विस्थापितांना बळ: त्याच वेळी, या प्रस्थापितांच्या राजकारणामुळे बाजूला फेकल्या गेलेल्या नेत्यांनाही भाजपने ताकद दिली. उदाहरणार्थ, रामराजेंच्या विरोधात रणजित निंबाळकर, परिचारकांऐवजी समाधान आवताडे, तसेच जयकुमार गोरे आणि राम सातपुते अशा नेत्यांची एक नवी फळी भाजपने तयार केली.
थोडक्यात, प्रस्थापितांना पक्षात घ्यायचे, पण त्यांच्या एकगठ्ठा मतांवर नव्या चेहऱ्यांना पुढे आणायचे, अशी ही दुहेरी रणनीती होती. मात्र, लोकसभेला मोहिते-पाटील घराण्याने केलेल्या बंडामुळे भाजपला धडा मिळाला. केवळ प्रस्थापितांना पक्षात घेऊन चालणार नाही, तर त्यांना सत्तेत योग्य वाटाही द्यावा लागेल, हे भाजपच्या नेतृत्वाने ओळखले आहे.
भाजपच्या गळाला लागणारे नवे ‘मोहरे’
आता याच राजकारणाचा पुढचा अंक सुरू झाला असून, राष्ट्रवादी काँग्रेसमधील (अजित पवार गट आणि शरद पवार गट) प्रमुख नेते भाजपच्या संपर्कात असल्याची चर्चा आहे.
- बबनदादा शिंदे (माढा): या नावांमध्ये सर्वात आघाडीवर माढ्याचे बबनदादा शिंदे आहेत. लोकसभेच्या निकालानंतर अजित पवारांवर असलेल्या नाराजीमुळे त्यांनी मुलाला (रणजितसिंह शिंदे) अपक्ष उभे केले, पण त्यांचा पराभव झाला. खुद्द अजित पवारच शिंदे कुटुंबाचे राजकीय पुनर्वसन करणार नाहीत, अशा आशयाची एक कथित कॉल रेकॉर्डिंग व्हायरल झाल्याने शिंदे कुटुंब अस्वस्थ आहे. त्यामुळेच ते भाजपच्या दिशेने मार्गक्रमण करत आहेत. बबनदादांनी निर्णय घेतल्यास, करमाळ्याचे आमदार संजयमामा शिंदेही (Sanjay Mama Shinde) हाच मार्ग स्वीकारू शकतात.
- राजन पाटील (मोहोळ): दुसरे मोठे नाव म्हणजे मोहोळचे राजन पाटील. अजित पवारांनी राजन पाटलांना ताकद दिली, पण त्यांच्या विरोधात काम करणाऱ्या उमेश पाटलांना ते रोखू शकले नाहीत. आता तेच अजित पवार उमेश पाटलांना जवळ करत असल्याने ‘शिंदे कुटुंबाला एक न्याय आणि उमेश पाटलांना दुसरा,’ या भूमिकेमुळे राजन पाटील (Rajan Patil) नाराज आहेत. त्यांचा मतदारसंघ २०२९ मध्ये खुला होण्याची शक्यता आहे, त्यामुळे भाजपसाठी ते एक महत्त्वाचे नेते ठरू शकतात.
- दीपक साळुंखे (सांगोला): सांगोल्यातून दीपक साळुंखे (Deepak Salunkhe) यांचे नाव चर्चेत आहे. भाजप नेते जयकुमार गोरे यांनीच साळुंखे यांच्याशी चर्चा झाल्याचे सांगत, “लवकरच फटाके फुटतील,” असे सूचक विधान केले आहे.
मोहिते-पाटीलांशी पुन्हा जुळवून घेण्याचा प्रयत्न
या सर्व घडामोडींमध्ये महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे मोहिते-पाटील (Mohite Patil) कुटुंबाशी भाजपने पुन्हा जुळवून घेण्याचे धोरण स्वीकारले आहे. लोकसभेत बंडखोरी करूनही धैर्यशील मोहिते-पाटील यांच्यावर कोणतीही कारवाई झालेली नाही. उलट, फडणवीसांनी ‘झाले गेले गंगेला मिळाले’ अशी भूमिका घेत पुन्हा कुटुंबाला बळ देण्याचे संकेत दिले आहेत. याचाच अर्थ, राम सातपुते यांनाही आपला विरोध मवाळ करावा लागला आहे.
विश्लेषकांचे मत: ‘बेस’ उखडण्याचा डाव
भाजपच्या या सर्व हालचाली पाहता, त्यांनी अहंकार बाजूला ठेवून अत्यंत व्यवहारी राजकारण सुरू केल्याचे दिसते. ‘राष्ट्रवादी काँग्रेस साडेतीन जिल्ह्यांपुरती मर्यादित आहे,’ या टीकेलाच भाजपने आपले ‘मिशन’ बनवले आहे. नगर, पुणे ग्रामीणपाठोपाठ आता पवारांचा मुख्य ‘बेस’ असलेल्या सोलापुरातच खिंडार पाडण्याचा हा प्रयत्न आहे. शिंदे, राजन पाटील आणि मोहिते-पाटील अशी सगळी ‘मोट’ बांधण्यात भाजप यशस्वी ठरल्यास, राष्ट्रवादी काँग्रेस आपल्या हक्काच्या बालेकिल्ल्यातूनच ‘हद्दपार’ होईल, अशी राजकीय वर्तुळात चर्चा आहे.