ठाकरे बंधू एकत्र, पण स्क्रीनप्ले फडणवीसांचा? एका दगडात तीन पक्षी मारण्याचा ‘चाणक्य’ प्लॅन!
मुंबई: “जे बाळासाहेबांना जमलं नाही, ते देवेंद्र फडणवीसांनी करून दाखवलं,” हे उद्गार आहेत महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेचे अध्यक्ष राज ठाकरे यांचे. निमित्त होते राज आणि उद्धव या ठाकरे बंधूंच्या ऐतिहासिक एकत्र येण्याचे. यावर शिक्कामोर्तब करत उद्धव ठाकरे यांनीही, “आमच्यातला अंतरपाट अनाजी पंतांनी दूर केला,” असे विधान केले. वरकरणी पाहता, मुख्यमंत्री म्हणून फडणवीसांचे नेतृत्व आणि त्यांनी तिसऱ्या भाषेच्या संदर्भात काढलेला जीआर (GR) हे ठाकरे बंधूंना एकत्र आणण्यास कारणीभूत ठरल्याचे चित्र आहे. पण फडणवीसांची भूमिका केवळ इतकीच मर्यादित आहे का? राजकीय विश्लेषकांच्या मते, यामागे एक मोठी रणनीती दडली आहे.
एकेकाळी महाराष्ट्राच्या राजकारणातील कोणतीही समीकरणे शरद पवारांना केंद्रस्थानी ठेवूनच आखली जात असत. आज ती जागा देवेंद्र फडणवीसांनी घेतली आहे, असे म्हटले तर वावगे ठरणार नाही. ठाकरे बंधूंचे एकत्र येणे हे केवळ एका जीआरमुळे घडले नसून, त्यामागे फडणवीसांचीच एक सुनियोजित रणनीती असल्याची चर्चा राजकीय वर्तुळात सुरू आहे. या खेळीद्वारे फडणवीसांनी ‘एका दगडात तीन पक्षी’ मारण्याची तयारी केली आहे. पण हा दावा नेमका का केला जातोय आणि फडणवीसांना ठाकरे बंधू एकत्र येण्याची गरज का वाटतेय? चला समजून घेऊया.
पहिला डाव: ५ वर्षे मुख्यमंत्रीपदी स्थिरावण्याचा प्रयत्न
विधानसभा निवडणुकांपूर्वी आणि नंतरही देवेंद्र फडणवीस केंद्रात जाणार असल्याच्या चर्चांना उधाण आले होते. भाजप श्रेष्ठी, विशेषतः अमित शहा, फडणवीसांना राष्ट्रीय राजकारणात पाहण्यास उत्सुक असल्याचे बोलले जाते. मात्र, फडणवीसांचा ओढा राज्याच्या राजकारणाकडेच अधिक आहे. सलग पाच वर्षे राज्याचे नेतृत्व करून मगच केंद्राचा विचार करावा, यासाठी ते आग्रही असल्याची चर्चा आहे.
अशातच, मराठा आरक्षणाचा मुद्दा शांत झाल्यानंतर आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका स्थानिक नेतृत्वावर सोपवल्या जाण्याची शक्यता निर्माण झाल्याने, फडणवीसांना केंद्रात बोलावणे येऊ शकले असते. हे टाळण्यासाठी ‘महाराष्ट्राला अजूनही माझी गरज आहे आणि येथील राजकारण भाजपसाठी तितकेसे सोपे नाही,’ हे केंद्रीय नेतृत्वाला दाखवून देणे आवश्यक होते. याच पार्श्वभूमीवर, तिसऱ्या भाषेच्या सक्तीचा जीआर आणून ‘मराठी विरुद्ध अमराठी’ हा मुद्दा पुन्हा एकदा चर्चेत आणला गेला. नंतर हा जीआर मागे घेण्यात आला असला तरी, नरेंद्र जाधव यांच्या नेतृत्वात समिती नेमून हा विषय जिवंत ठेवण्याचा प्रयत्न सुरू आहे. यातून राज्यात आपली गरज कायम ठेवण्याचा फडणवीसांचा प्रयत्न यशस्वी होऊ शकतो.
दुसरा डाव: एकनाथ शिंदेंना शह
‘शत प्रतिशत भाजप’ हे पक्षाचे धोरण असले तरी, मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांना केंद्रीय नेतृत्वाचा, विशेषतः अमित शहा यांचा, आजही भक्कम पाठिंबा आहे. शिंदे आणि शहा यांच्यातील थेट संबंध अनेकदा फडणवीसांसाठी राजकीय अडचण ठरत असल्याचे बोलले जाते. अजित पवारांना सोबत घेऊनही शिंदे यांचे महत्त्व कमी करण्यात फडणवीसांना पूर्णपणे यश आलेले नाही. शिंदे आजही मुख्यमंत्रीपदावर लक्ष ठेवून आहेत आणि दीर्घकालीन राजकारणात स्वतःला प्रासंगिक ठेवण्यासाठी प्रयत्नशील आहेत.
येथेच ठाकरे बंधूंच्या एकजुटीची खेळी महत्त्वाची ठरते. या एकजुटीचा सर्वात मोठा फटका थेट एकनाथ शिंदे यांना बसतो. ‘ठाकरे’ या ब्रँडमुळे मूळ शिवसैनिक पुन्हा एकदा उद्धव आणि राज यांच्याकडे आकर्षित होऊ शकतो. तिसऱ्या भाषेच्या मुद्द्यावर शिंदे यांची शिवसेना राजकीय भूमिका घेताना अडचणीत सापडली, ज्यामुळे ‘शिंदे मराठी मतांचा आग्रह धरणारे नाहीत’ असे चित्र निर्माण झाले. थोडक्यात सांगायचे तर, शिंदे यांच्या आक्रमक राजकारणाला लगाम घालायचा असेल, तर ‘ठाकरे’ नावाशिवाय दुसरा पर्याय नाही, हे फडणवीसांनी ओळखले आहे. यामुळे भाजपला थेट तोटा न होता शिंदे यांची राजकीय ताकद मात्र मर्यादित राहते.
तिसरा डाव: ‘मराठी’ कार्ड आणि अमराठी मतांचे ध्रुवीकरण
जरांगे पाटलांच्या आंदोलनामुळे मराठा समाज एकवटला, पण त्याच्या प्रतिक्रियेतून ओबीसी समाज अधिक आक्रमकपणे भाजपच्या मागे उभा राहिला. हाच पॅटर्न आता मुंबईत ‘मराठी विरुद्ध अमराठी’ या मुद्द्यावर वापरला जात असल्याची शक्यता आहे.
मुंबई महापालिकेची आकडेवारी पाहिल्यास, येथे उत्तर भारतीय आणि गुजराती मतदार निर्णायक भूमिकेत आहेत. मुंबईतील २७% हून अधिक मतदार उत्तर भारतीय आहेत आणि ६३ प्रभागांमध्ये त्यांचे प्रमाण २५% पेक्षा जास्त आहे. ठाकरे बंधूंच्या आक्रमक ‘मराठी’ भूमिकेमुळे या अमराठी मतदारांमध्ये असुरक्षिततेची भावना निर्माण होऊ शकते. हीच भावना या मतदारांना एकगठ्ठा भाजपमागे उभे करू शकते. साधारणपणे स्थानिक निवडणुकांमध्ये कमी मतदान करणारे हे मतदार, अशा भावनिक मुद्द्यावर मोठ्या संख्येने बाहेर पडून भाजपला मतदान करू शकतात.
थोडक्यात, ठाकरे बंधूंना पुढे करून मराठी अस्मितेचा मुद्दा तापवायचा आणि त्यातून भयभीत झालेल्या अमराठी मतांची एकगठ्ठा बेगमी करायची, अशी ही दुहेरी रणनीती असू शकते.
निष्कर्ष
वरील तिन्ही मुद्दे लक्षात घेता, ठाकरे बंधूंचे एकत्र येणे ही केवळ एक राजकीय घटना नसून, त्यामागे देवेंद्र फडणवीसांची दूरगामी आणि बहुआयामी रणनीती असल्याचे स्पष्ट होते. या खेळीमुळे ते एकाच वेळी स्वतःचे मुख्यमंत्रीपद सुरक्षित करतात, पक्षांतर्गत स्पर्धकाला शह देतात आणि मुंबईसारख्या महत्त्वाच्या शहरात मतांचे यशस्वी ध्रुवीकरण साधू शकतात. हे गणित यशस्वी ठरल्यास, फडणवीस पुन्हा एकदा ‘राजकीय चाणक्य’ म्हणून सिद्ध होतील.
तुमचे मत काय?
फडणवीसांची ही रणनीती यशस्वी ठरेल का? ठाकरे बंधूंच्या एकजुटीचा महाराष्ट्राच्या राजकारणावर काय परिणाम होईल? तुमच्या प्रतिक्रिया कमेंट करून नक्की कळवा.