नवी दिल्ली: देशाची राजधानी दिल्ली सध्या महाराष्ट्राच्याच नव्हे, तर देशाच्या राजकारणाचे केंद्र बनली आहे. राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ आणि भाजपमधील मतभेद, मित्रपक्षांची नाराजी आणि सर्वोच्च न्यायालयाच्या संभाव्य निर्णयांच्या पार्श्वभूमीवर राष्ट्रीय लोकशाही आघाडीमध्ये (NDA) मोठ्या फेरबदलांची शक्यता वर्तवली जात आहे. भाजपसमोरील अडचणी वाढत असताना, बिहारचे मुख्यमंत्री नितीश कुमार एनडीएतून बाहेर पडू शकतात आणि उद्धव ठाकरे पुन्हा एनडीएचा भाग होऊ शकतात, या ‘ठाकरे In, नितीश Out’ समीकरणाची राजकीय वर्तुळात जोरदार चर्चा सुरू आहे.
भाजपसमोरील चतुर्दिक आव्हाने
सध्या भाजप आणि विशेषतः पंतप्रधान नरेंद्र मोदी एकाच वेळी अनेक आघाड्यांवर अडचणींचा सामना करत आहेत, ज्यामुळे पक्षाची चिंता वाढली आहे.
- संघ आणि मोदींमध्ये मतभेद?: सरसंघचालक मोहन भागवत यांनी ७५ वर्षे पूर्ण झालेल्या नेत्यांनी ‘शाल-श्रीफळ’ घेण्याबाबत केलेले विधान आणि ‘परिवर्तन ओळखून पावले न टाकल्यास विनाश होईल’ हा इशारा, थेट पंतप्रधान मोदींच्या दिशेने असल्याची चर्चा आहे. गेल्या १० वर्षांत प्रथमच संघ भाजपच्या विरोधात भूमिका घेत असल्याचे चित्र निर्माण झाले आहे.
- मित्रपक्षांचा दबाव: एनडीएचे सरकार नितीश कुमार आणि चंद्राबाबू नायडू यांच्या टेकूवर उभे आहे. यातच बिहार निवडणुका तोंडावर असताना नितीश कुमार नाराज असल्याच्या बातम्या येत आहेत, ज्यामुळे केंद्रातील सरकार अस्थिर होण्याची भीती आहे.
- आंतरराष्ट्रीय आणि राष्ट्रीय टीका: डोनाल्ड ट्रम्प प्रशासनाने भारतावर लादलेले टॅरिफ हे मोदींच्या परराष्ट्र धोरणाचे अपयश असल्याची टीका विरोधक करत आहेत. तर दुसरीकडे, राहुल गांधी यांनी निवडणूक प्रक्रियेवर केलेले आरोप भाजपसाठी डोकेदुखी ठरत आहेत.
नितीश कुमार नाराज का? ‘आऊट’ होण्याची शक्यता किती?
एनडीएचे प्रमुख घटक असलेल्या नितीश कुमारांची नाराजी भाजपसाठी सर्वात मोठी चिंता आहे. त्यांच्या नाराजीमागे अनेक कारणे आहेत:
- पोस्टरमधून डावलले: बिहार भाजपने निवडणुकीसाठी प्रसिद्ध केलेल्या पोस्टरवर पंतप्रधान मोदी आणि भाजप नेत्यांचे फोटो आहेत, पण मुख्यमंत्री नितीश कुमार यांचा फोटो नाही.
- नेतृत्वाचा घोळ: भाजपने निवडणुका नितीश कुमार यांच्या नेतृत्वात लढवण्याची घोषणा केली असली तरी, त्यांना ‘मुख्यमंत्री पदाचा चेहरा’ म्हणून स्पष्टपणे घोषित केलेले नाही.
- चिराग पासवान यांना बळ: एनडीएतील घटकपक्ष असूनही चिराग पासवान सातत्याने नितीश कुमारांवर टीका करत आहेत. भाजप त्यांना रोखण्याऐवजी ताकद देत असल्याची भावना जनता दलामध्ये आहे.
या सर्व कारणांमुळे, भाजपसोबत राहून आपले मुख्यमंत्रीपदाचे स्वप्न पूर्ण होणार नाही, असे वाटल्यास नितीश कुमार पुन्हा एकदा ‘पलटी’ मारून महाआघाडीत सामील होऊ शकतात, अशी दाट शक्यता वर्तवली जात आहे.
उद्धव ठाकरेसाठी दरवाजे उघडणार? शिंदेंच्या भवितव्यावर प्रश्नचिन्ह
एकीकडे नितीश कुमार बाहेर जाण्याची शक्यता असताना, दुसरीकडे उद्धव ठाकरेंच्या एनडीए प्रवेशाची चर्चा सुरू झाली आहे. या चर्चेला बळ मिळाले आहे ते सर्वोच्च न्यायालयाच्या एका संभाव्य निर्णयामुळे.
तेलंगणातील आमदार अपात्रतेच्या एका प्रकरणात, सर्वोच्च न्यायालयाने अध्यक्षांना तीन महिन्यांत निर्णय घेण्याचे आदेश दिले आहेत. हाच न्याय शिवसेना नाव आणि चिन्हाच्या खटल्याला लागू झाल्यास, एकनाथ शिंदे गटातील आमदार अपात्र ठरण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.
जर न्यायालयाचा निर्णय ठाकरेंच्या बाजूने लागला आणि ‘धनुष्यबाण’ चिन्ह त्यांना परत मिळाले, तर एकनाथ शिंदे गटासमोर अस्तित्वाचा प्रश्न निर्माण होईल. अशा परिस्थितीत शिंदे गट भाजपमध्ये विलीन होऊ शकतो किंवा उद्धव ठाकरेंची शिवसेना भाजपसाठी एक नैसर्गिक आणि मजबूत पर्याय म्हणून पुढे येऊ शकते.
भाजपसाठी ठाकरे का आहेत महत्त्वाचे?
उद्धव ठाकरेंना पुन्हा सोबत घेणे भाजपसाठी अनेक पातळ्यांवर फायद्याचे ठरू शकते:
- संख्याबळाचे गणित: जर नितीश कुमार (१२ खासदार) बाहेर पडले, तर उद्धव ठाकरे यांचे ९ खासदार एनडीए सरकारला स्थिरता देऊ शकतात.
- नैसर्गिक युती: शिवसेना आणि भाजपची युती ही हिंदुत्वाच्या मुद्द्यावर एक ‘नैसर्गिक आघाडी’ मानली जाते. ‘ठाकरे’ ब्रँड सोबत असणे भाजपच्या फायद्याचे आहे.
- महाराष्ट्रातील गरज: महाराष्ट्रात मराठीच्या मुद्द्यावरून बॅकफूटवर गेलेल्या भाजपला, ठाकरे सोबत आल्यास पुन्हा जम बसवता येईल.
एकंदरीत, संघापासून मित्रपक्षांपर्यंत अडचणीत सापडलेल्या भाजपसाठी ‘ठाकरे In, नितीश Out’ हे समीकरण एक राजकीय गरज बनू शकते. आगामी काळात सर्वोच्च न्यायालयाचा निर्णय आणि बिहारमधील घडामोडी यावरच देशाच्या आणि राज्याच्या राजकारणाची पुढील दिशा ठरणार आहे.