उत्तरकाशीत (उत्तराखंड) जलप्रलय: ढगफुटीमुळे अख्खं गाव वाहून गेलं, ४ ठार, ५० हून अधिक बेपत्ता; महाराष्ट्राचे पर्यटक अडकल्याची भीती

उत्तरकाशी (उत्तराखंड): हिमालयाच्या कुशीत वसलेल्या उत्तराखंडमध्ये आज, मंगळवारी, निसर्गाचा भीषण कोप पाहायला मिळाला. उत्तरकाशी जिल्ह्यातील प्रसिद्ध पर्यटनस्थळ असलेल्या धराली गावात आज दुपारी सुमारे १ वाजून ४० मिनिटांनी झालेल्या प्रचंड ढगफुटीमुळे आलेल्या भीषण पुरात आणि भूस्खलनात अख्खं गाव वाहून गेल्याची धक्कादायक घटना घडली आहे. या प्रलयात क्षणात होत्याचं नव्हतं झालं. या दुर्घटनेत आतापर्यंत चार जणांचा मृत्यू झाल्याची माहिती समोर आली असून, ५० हून अधिक लोक बेपत्ता आहेत. मृतांचा आकडा वाढण्याची तीव्र भीती व्यक्त केली जात आहे. विशेष म्हणजे, या दुर्घटनेत महाराष्ट्रातील काही पर्यटक अडकले असण्याची शक्यता वर्तवण्यात येत असून, राज्य सरकार परिस्थितीवर लक्ष ठेवून आहे.

उत्तराखंड काय घडलं नेमकं? डोळ्यादेखत प्रलय आणि ढगफुटी 

मंगळवारी दुपारपासून सोशल मीडियावर या घटनेचे मन सुन्न करणारे व्हिडिओ व्हायरल होत आहेत. या व्हिडिओंमध्ये, डोंगरातून चिखल, दगड-माती आणि पाण्याचा प्रचंड मोठा लोंढा वेगाने गावाच्या दिशेने येताना दिसतो. काही कळण्याच्या आतच हा प्रवाह एक-एक घर, मोठी हॉटेलं आणि इमारती पत्त्याच्या बंगल्याप्रमाणे गिळंकृत करत होता. लोकांचा आक्रोश आणि किंकाळ्यांनी आसमंत भेदून टाकला होता. जिथे काही क्षणांपूर्वी एक गजबजलेलं गाव होतं, तिथे आता केवळ चिखल आणि पाण्याचा महासागर दिसत आहे.

धराली गाव हे गंगोत्री राष्ट्रीय महामार्गावर, गंगेचं माहेरघर म्हणून ओळखलं जातं. चारधाम यात्रेच्या मार्गावर असल्याने आणि हिमालयाच्या निसर्गरम्य परिसरात असल्याने येथे पर्यटकांची मोठी वर्दळ असते. पर्यटकांसाठी गेल्या काही वर्षांत इथे अनेक हॉटेल्स आणि होमस्टे उभारण्यात आले होते. आजच्या ढगफुटीत याच हॉटेल आणि इमारतींचं सर्वाधिक नुकसान झालं आहे. प्राथमिक माहितीनुसार, २० ते २५ हॉटेल्स आणि होमस्टे पूर्णपणे नष्ट झाली आहेत.

युद्धपातळीवर बचावकार्य सुरू, पण पावसाचा अडथळा

या विनाशकारी घटनेची माहिती मिळताच राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल (NDRF), राज्य आपत्ती प्रतिसाद दल (SDRF), भारत-तिबेट सीमा पोलीस (ITBP) आणि भारतीय लष्कराची पथके तातडीने घटनास्थळी दाखल झाली. हर्षिल येथील लष्करी तळावरील पथक केवळ १० मिनिटांत घटनास्थळी पोहोचले आणि त्यांनी सुरुवातीला सुमारे २० गावकऱ्यांना सुखरूप बाहेर काढले.

मात्र, सतत सुरू असलेल्या मुसळधार पावसामुळे बचावकार्यात मोठे अडथळे येत असल्याची माहिती एसडीआरएफचे कमांडर अपर्ण यदुवंशी यांनी दिली. चिखल आणि ধ্বংসস্তূপাखाली (राडारोडा) अनेक लोक अडकले असण्याची भीती आहे. हवामान विभागाने पुढील २४ तासांत उत्तराखंडमध्ये अतिवृष्टीचा इशारा (Red Alert) दिला असल्याने बचावकार्यापुढील आव्हानं आणखी वाढली आहेत. दरम्यान, धरालीपासून १६ किलोमीटर अंतरावर असलेल्या सुकी या ठिकाणीही दुसरी ढगफुटी झाल्याचे वृत्त आहे, ज्यामुळे परिस्थिती आणखी गंभीर बनली आहे.

पंतप्रधान आणि मुख्यमंत्र्यांचे लक्ष; महाराष्ट्राकडून मदतीचे आश्वासन

या भीषण दुर्घटनेनंतर पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी उत्तराखंडचे मुख्यमंत्री पुष्कर सिंह धामी यांच्याशी दूरध्वनीवरून संवाद साधून परिस्थितीचा आढावा घेतला आणि केंद्राकडून सर्वतोपरी मदतीचे आश्वासन दिले. केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांनीही एनडीआरएफ आणि आयटीबीपीची अतिरिक्त पथके तातडीने घटनास्थळी पाठवण्याचे निर्देश दिले आहेत. मुख्यमंत्री धामी यांनी ‘X’ वर पोस्ट करत, “हे वृत्त अत्यंत वेदनादायी असून, प्रशासन युद्धपातळीवर मदतकार्य करत आहे. मी अधिकाऱ्यांच्या सतत संपर्कात आहे,” असे म्हटले आहे.

या दुर्घटनेत महाराष्ट्रातील पर्यटक अडकल्याच्या शक्यतेनंतर राज्याचे मदत आणि पुनर्वसन मंत्री मकरंद पाटील यांनी तातडीने प्रतिक्रिया दिली. “उत्तराखंडमध्ये अडकलेल्या महाराष्ट्रातील नागरिकांना वैद्यकीय मदत, सुरक्षित स्थळी हलवणे किंवा राज्यात परत आणण्यासाठी आवश्यक त्या सर्व सूचना संबंधित विभागाला दिल्या आहेत. राज्य सरकार त्यांना सर्वतोपरी मदत करण्यासाठी कटिबद्ध आहे,” असे पाटील यांनी स्पष्ट केले.

निसर्गाचा कोप की मानवनिर्मित आपत्ती? न्यायालयाचा इशारा खरा ठरला

गेल्या काही काळापासून हिमालयातील पर्यावरणाचा ऱ्हास आणि अनियंत्रित बांधकामांवरून चिंता व्यक्त केली जात आहे. विशेष म्हणजे, अवघ्या काही दिवसांपूर्वी, २८ जुलै रोजी सर्वोच्च न्यायालयाने हिमाचल प्रदेशातील अशाच अनियंत्रित बांधकामांवरून गंभीर चिंता व्यक्त केली होती. “महसूल मिळवणे हेच सर्वस्व नाही. जर परिस्थिती अशीच राहिली, तर एक दिवस हिमाचल प्रदेश भारताच्या नकाशावरून नाहीसा होईल,” अशा कठोर शब्दांत न्यायालयाने सरकारला फटकारले होते. हा इशारा केवळ हिमाचलपुरता मर्यादित नसून संपूर्ण हिमालयीन राज्यांना लागू होता. आज उत्तरकाशीत घडलेली दुर्घटना न्यायालयाच्या या भीतीला दुजोरा देणारी ठरली आहे.

सध्या, खबरदारीचा उपाय म्हणून प्रशासनाने परिसरातील धोकादायक गावांमधील लोकांना सुरक्षित ठिकाणी हलवण्यास सुरुवात केली आहे. तसेच, उत्तरकाशी जिल्ह्यातील सर्व शाळांना ६ ऑगस्ट रोजी सुट्टी जाहीर करण्यात आली आहे. बचावकार्य शर्थीने सुरू असले तरी, निसर्गाच्या रौद्र रूपापुढे ते अपुरे पडत आहे, त्यामुळे बेपत्ता नागरिकांविषयी चिंता वाढत आहे.