मुंबई: भारतीय जनता पक्ष (भाजप) आगामी स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका स्वबळावर लढण्याच्या तयारीत असल्याची चर्चा राजकीय वर्तुळात सुरू आहे. याच पार्श्वभूमीवर मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांच्या दिल्ली दौऱ्याने अनेकांच्या भुवया उंचावल्या आहेत. भाजपच्या राज्यस्तरीय नेत्यांच्या मते, स्वबळावर लढण्यासाठी सध्याची परिस्थिती अत्यंत अनुकूल आहे. या निवडणुकांच्या माध्यमातून महाराष्ट्रात स्वबळावर सत्ता मिळवण्याची एक ‘लिटमस टेस्ट’ होऊ शकते, असा भाजपचा होरा आहे.
मात्र, शिंदे गटाला बाजूला सारण्याचा निर्णय भाजपसाठी आत्मघातकी ठरू शकतो का? हा निर्णय भाजपसाठी ‘बूमरँग’ कसा ठरू शकतो? यामागील ५ प्रमुख कारणे समजून घेऊया.
१. निवडणुकांची आकडेवारी आणि मतांचे गणित
राज्यातील मागील पोटनिवडणुका आणि लोकसभा निवडणुकीचे निकाल पाहिल्यास भाजपसाठी शिंदे गटाची साथ किती महत्त्वाची आहे, हे स्पष्ट होते. कोल्हापूर उत्तरच्या पोटनिवडणुकीत भाजपला काँग्रेस, राष्ट्रवादी आणि शिवसेनेच्या एकत्रित आघाडीमुळे पराभवाचा सामना करावा लागला होता. यातून हे स्पष्ट झाले की, भाजप आणि शिवसेना एकत्र असताना जसा भाजपचा मतदार शिवसेनेला मदत करत होता, तसाच शिवसेनेचा पारंपरिक मतदार भाजपच्या विजयातही निर्णायक ठरतो.
लोकसभा निवडणुकीत शिवसेनेची मूळ व्होट बँक उद्धव ठाकरेंसोबत राहिल्याचा फटका भाजप उमेदवारांना बसला. अर्थात, विधानसभा निवडणुकीत महायुतीने जोरदार पुनरागमन केले. पण केवळ सहा महिन्यांच्या अंतराने जनतेने दिलेल्या या कौलाकडे दुर्लक्ष करता येणार नाही. त्यामुळे विधानसभेतील यशाच्या आत्मविश्वासावर स्वबळावर लढण्याचा निर्णय भाजपसाठी धोकादायक ठरू शकतो.
२. एकनाथ शिंदे गटाची स्थानिक पकड आणि नेत्यांचे वर्चस्व
एकनाथ शिंदे यांचा गट हा केवळ राज्य पातळीवरील नेत्यांचा समूह नसून, स्थानिक राजकारणात घट्ट पाय रोवून असलेल्या नेत्यांचे संघटन आहे. हे नेते आपापल्या मतदारसंघात प्रचंड लोकप्रिय आहेत. कोकणात सामंत, पश्चिम महाराष्ट्रात शंभूराज देसाई आणि गोगावले, विदर्भात संजय राठोड आणि संतोष बांगर यांसारख्या नेत्यांचे स्वतःचे मोठे वर्चस्व आहे.
या नेत्यांना डावलून त्या-त्या ठिकाणी पर्यायी ताकद उभी करणे भाजपसाठी जवळपास अशक्य आहे. उदाहरणार्थ, पाटणमध्ये शंभूराज देसाई यांनी जिल्हा परिषदेवर मिळवलेले नियंत्रण मोडणे भाजपला जमलेले नाही. त्यामुळे शिंदे गटाच्या या स्थानिक बालेकिल्ल्यांमुळेच त्यांची ताकद टिकून आहे आणि ती भाजपसाठी महत्त्वाची आहे.
३. हिंदुत्वाच्या राजकारणातील अपरिहार्यता
एकनाथ शिंदे यांनी बंड करताना ‘हिंदुत्वा’चा मुद्दाच प्रमुख मानला होता. काँग्रेससोबत जाऊन उद्धव ठाकरेंनी हिंदुत्वाशी प्रतारणा केली, म्हणून भाजपसोबत आलो, ही भूमिका त्यांनी सातत्याने मांडली आहे. त्यामुळे भाजप हिंदुत्वाचा प्रमुख दावेदार असला तरी, शिंदे यांनी बाळासाहेब ठाकरे यांची हिंदुत्ववादी ‘लिगसी’ स्वतःकडे खेचली आहे.
अशा परिस्थितीत भाजपने शिंदेंना सोडल्यास, शिंदे हिंदुत्वाचे स्पर्धक म्हणून समोर उभे राहू शकतात. यामुळे हिंदुत्ववादी मतांमध्ये मोठी विभागणी होऊ शकते, जे भाजपला सध्याच्या राजकीय परिस्थितीत अजिबात परवडणारे नाही.
४. मराठा राजकारण आणि भविष्यातील समीकरणे
मुख्यमंत्री म्हणून एकनाथ शिंदे यांनी ‘हिंदुत्व’ आणि ‘मराठा’ या दोन्ही आघाड्यांवर आपली प्रतिमा जपली आहे. दुसरीकडे, भाजपवर अनेकदा मराठा विरोधी राजकारणाचे आरोप झाले आहेत. जरांगे पाटलांच्या आंदोलनामुळे मराठा समाजाला मिळालेले कुणबी दाखले आणि ओबीसी आरक्षणाचा मुद्दा आगामी काळात अत्यंत संवेदनशील ठरणार आहे.
अशावेळी शिंदेंना दूर केल्यास मराठा मतांचा मोठा फटका भाजपला बसू शकतो. इतकेच नाही, तर एकनाथ शिंदे यांनी शरद पवारांसोबत आपले चांगले संबंध जपले आहेत. राज्याच्या राजकारणात काही अनपेक्षित घडल्यास, ‘शिंदे-पवार’ असे नवे समीकरण उदयास आल्यास भाजपच्या अडचणीत मोठी वाढ होऊ शकते.
५. एकनाथ शिंदे यांची राजकीय लवचिकता आणि धोका पत्करण्याची वृत्ती
एकनाथ शिंदे हे अत्यंत महत्त्वाकांक्षी आणि राजकीय धोका पत्करण्याची क्षमता असलेले नेते आहेत, हे त्यांनी आपल्या बंडाने सिद्ध केले आहे. सुरत ते गुवाहाटीचा प्रवास यशस्वी करून त्यांनी हे दाखवून दिले की, ते परिणामांची चिंता न करता मोठे निर्णय घेऊ शकतात.
त्यामुळे भाजपने युती तोडली तरी शिंदे राजकीयदृष्ट्या संपतील, असे मानणे चुकीचे ठरेल. उलट, मराठा कार्ड, हिंदुत्व कार्ड आणि पवारांसोबतच्या समीकरणांच्या जोरावर ते अधिक ताकदीने उभे राहू शकतात. अशक्य वाटणारी समीकरणे जुळवून आणण्याची त्यांची क्षमता भाजपच्या केंद्रीय नेतृत्वालाही ज्ञात आहे. म्हणूनच, शिंदेंना कमी लेखणे भाजपसाठी एक मोठी राजकीय चूक ठरू शकते.
थोडक्यात, स्वबळावर लढण्याचा आत्मविश्वास भाजपला स्थानिक निवडणुकीत काही जागा मिळवून देऊ शकतो, पण शिंदे गटाला पूर्णपणे बाजूला सारल्यास त्याचे दूरगामी परिणाम पक्षाला भोगावे लागू शकतात.
यावर आपले मत काय? भाजपने शिंदे गटासोबतची युती तोडावी की कायम ठेवावी? तुमच्या प्रतिक्रिया कमेंट बॉक्समध्ये नक्की कळवा, तसेच तुम्ही आमच्या फेसबुक पेज ला फॉलो करू शकता .